12.Sınıf İslam Bilim Tarihi Dersi (10. ÜNİTE İSLAM DÜNYASINDA BİLİMSEL GELİŞMELER (XV-XVII. YÜZYIL)) Özeti

Osmanlı'da Bilim ve Kültür

Osmanlı Devleti, kuruluşundan itibaren bilime ve sanata önem vermiştir. Bu dönemde yetişen bilim insanları, farklı alanlarda önemli çalışmalar yapmışlardır.

XV. Yüzyılda Tıp Alanındaki Gelişmeler

XV. yüzyılda Osmanlı tıbbı en parlak dönemini yaşamıştır. Bu dönemde yetişmiş bilim insanları çalışmalarıyla tıp biliminin gelişimine büyük hizmet etmişlerdir.

Hacı Paşa (Celaleddin Hızır)

Hacı Paşa (Celaleddin Hızır), XV. yüzyılda yaşamış önemli bir hekim ve tıp bilginidir. Türkçe ve Arapça olarak yazdığı eserleri bulunmaktadır. Tıp eserlerini genellikle Türkçe olarak kaleme almıştır.

• Şifa- ül-Eskam (Hastalıkların Şifası): Dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde genel tıp bilgileri, ikinci bölümde yiyecek ve içeceklerle ilgili bilgiler yer almaktadır. Üçüncü ve dördüncü bölümlerde de hastalıkların sebepleri ve tedavi yöntemleri ile ilgili bilgiler verilmiştir.
• Müntahab-ı Şifâ: Şifa-ül-Eskam'ı özetleyerek yazmıştır. Türkçe olarak kaleme aldığı bu eser, halka yönelik pratik bilgiler içermektedir.
• Kitâbü's-Saâde ve'l-iķbâl: 1398'de Ayasluk'ta Arapça olarak yazılan bu eser Şifa-ül-Eskam'ın özeti şeklinde olup Müntahab-ı Şifâ adıyla Türkçeye çevrilmiş ve Aydınoğlu İsa Bey'e ithaf edilmiştir.

Sabuncuoğlu Şerafeddin

Sabuncuoğlu Şerafeddin (1385-1468), tıp alanındaki çalışmalarıyla Osmanlı Devleti'nin en iyi hekimlerinden ve bilim insanlarından birisidir.

• Cerrahiyetü'l-haniye: 1465 yılında yazdığı ve Fatih Sultan Mehmet'e sunduğu bu eser ile çağın tıp bilimine hizmet etmiştir. Bu eserde 138 adet tedavi resmi, 168 adet cerrahi müdahale aleti resmi, ameliyat ve tedavi şekillerini anlatan minyatürler bulunmaktadır.

Ali Kuşçu (1474-1525)

Ali Kuşçu, Fatih'in daveti üzerine İstanbul'a gelmiş ve bilimsel çalışmalarını burada sürdürmüştür. Astronomi, matematik ve diğer aklî bilim- lerde ön plana çıkan Ali Kuşçu; Eski Mısır, Mezopotomya, Eski Yunan ve Eski Roma'nın ortaya koyduğu bilgilere sahipti. Ayrıca Bağ- dat, Şam, Kahire, Semerkant, Buhara, Merâ- ga gibi ilim merkezlerinde ortaya çıkan yeni bilgilere de sahip olan Ali Kuşçu, Doğu ile Batı bilimini sentezlemiştir.

• Risâle fi'l hey'e (Astronomi Risalesi): Gök cisimlerinin Dünya'ya olan uzaklıklarını, Güneş'in ve Ay'ın konumunu matematiksel hesaplamalarla açıklamıştır.
• Risaletü'l-fethiyye: Gök cisimlerinin ve gezegenlerin yeryüzüne olan uzaklığına değinmiş ve yerkürenin eksenindeki eğikliği günümüz modern uzay bilimlerinin 230o 27' lık hesaplamasına oldukça yakın bir şekilde hesaplamıştır.

Sonuç

Osmanlı Devleti, bilim ve sanata verdiği önemle birçok alanda önemli başarılara imza atmıştır. Bu dönemde yetişen bilim insanları, çalışmalarıyla dünya bilim tarihine önemli katkılarda bulunmuşlardır.

15. ve 17.Yüzyılda İslam Dünyasında Bilimsel Gelişmeler

15. ve 17. yüzyıllar, İslam dünyasında bilimsel gelişmelerin hız kazandığı bir dönemdir. Bu dönemde, birçok önemli bilim insanı yetişmiş ve önemli çalışmalar yapılmıştır.

Osmanlı Devleti'nde Bilimsel Gelişmeler

Osmanlı Devleti, 15. ve 17. yüzyıllarda bilimsel gelişmelere oldukça önem vermiştir. Bu dönemde, birçok medrese ve rasathane inşa edilmiş ve birçok bilim insanı yetiştirilmiştir.

• Fatih Sultan Mehmet, eğitime ve bilime önem veren bir hükümdardır. İstanbul'u dünyanın bilim merkezi hâline getirmek için çeşitli girişimlerde bulunmuştur.
• Fatih Camii'nin her iki yanına "Sahn-ı Seman" ve "Tetimme" adı verilen sekizer medrese inşa ettirmiştir. Bu medreselere bir muallimhane (Daru't-Ta'lim), "sıbyan mektebi" adı verilen bir ibtidaî (ilkokul), imarethane, kütüphane, aşevi, iki hamam ve bir misafirhane de yaptırmıştır.
• Bu yapılara daha sonra darüşşifa (hastane) da eklenmiş ve burada tıp eğitimi verilmeye başlanmıştır.
• Bu yapıların birleşimiyle Fatih Külliyesi ortaya çıkmıştır.
• Sahn-ı Seman Medreseleri, Osmanlı biliminin ve eğitiminin nitelikli hâle gelmesinde önemli rol üstlenmiştir.
• Bu medreseler, devrin en üst düzeyde eğitim veren yükseköğretim okulları olmuştur.
• Sahn-ı Semanda eğitim görmeye hak kazanabilmek için öncelikle ilk eğitimin verildiği ibtidaî (ilkokul) hariç, orta dereceli bir medreseyi bitirmek gerekmekteydi.
• Burada okumaya hak kazananlar, önce tetimmeye (lise) alınmakta ve burada eğitim görmekteydiler.
• Medreselerde hücre sahipliğine (özel oda) hak kazanan öğrenciler ise ulemadan sayılmaktaydı.
• Sahn-ı Semanda tıp eğitiminin de verildiği 70 koğuşlu bir darüşşifa bulunmaktaydı.
• Medresede okutulan dersler arasında hadis, tefsir, fıkıh, kelam, Arap edebiyatı, tabiiyat, riyaziyat gibi naklî bilimlerin yanında fizik, kimya, matematik, astronomi, tıp gibi aklî bilimler de yer almaktaydı.
• Darüşşifada üç tabip ve üç cerrah; medreselerin her birinde ise bir müderris, bir muîd ve 15 danişmend görev yapmaktaydı.
• XV. yüzyılda Osmanlı Devleti önemli bilim insanlarına sahipti. Bu bilim insanları yapmış oldukları çalışmalarla Osmanlı biliminin gelişmesine büyük hizmet etmişlerdir.

Sonuç

15. ve 17. yüzyıllar, İslam dünyasında bilimsel gelişmelerin hız kazandığı bir dönemdir. Bu dönemde, birçok önemli bilim insanı yetişmiş ve önemli çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalar, daha sonraki dönemlerde bilimsel gelişmelerin temelini oluşturmuştur.

Kaynak Linkleri

• Hadis
• Tefsir
• Fıkıh
• Kelam
• Arap Edebiyatı
• Tabiiyat
• Riyaziyat
• Fizik
• Kimya
• Astronomi
• Tıp
• Darüşşifa
• Ulema
• Medrese
• Sahn-ı Seman
• Fatih Sultan Mehmet

Video Linkleri

İslam Dünyasında Bilimsel Gelişmeler (XV-XVII. Yüzyıl)

İslam dünyasında bilimsel gelişmeler, XV-XVII. yüzyıllar arasında büyük bir ivme kazandı. Bu dönemde, birçok önemli bilim insanı ortaya çıktı ve çeşitli alanlarda önemli çalışmalar yaptı. Bu çalışmalar, daha sonraki yüzyıllarda Avrupa'da gerçekleşen bilimsel devrimin temelini oluşturdu.

Astronomik Aletler

İslam dünyasında en önemli bilimsel gelişmelerden biri, astronomik aletlerin geliştirilmesiydi. Bu aletler, gök cisimlerinin hareketlerini ölçmek ve hesaplamak için kullanıldı. En önemli astronomik aletlerden bazıları şunlardır:

Sonuç

İslam dünyasında XV-XVII. yüzyıllar arasında gerçekleşen bilimsel gelişmeler, daha sonraki yüzyıllarda Avrupa'da gerçekleşen bilimsel devrimin temelini oluşturdu. İslam bilim insanlarının çalışmaları, astronomi, matematik, fizik, kimya ve tıp gibi birçok alanda önemli ilerlemeler sağladı. Bu ilerlemeler, daha sonraki yüzyıllarda Avrupa'da gerçekleşen bilimsel devrimin temelini oluşturdu.

• İslam Dünyasında Bilimsel Gelişmeler (XV-XVII. Yüzyıl)
• İslam Dünyasında Bilimsel Gelişmeler (XV-XVII. Yüzyıl)