10.Sınıf Tarih Dersi (6. ÜNİTE SULTAN VE OSMANLI MERKEZ TEŞKİLATI) Özeti

Osmanlı Devleti'nde Merkez Teşkilatı

Osmanlı Devleti'nin merkez teşkilatı, devletin idari ve siyasi işlerini yürüten kurum ve görevlilerden oluşuyordu. Merkez teşkilatının en önemli kurumları arasında Divân-ı Hümâyun, vezir-i azam, defterdar, kazasker, nişancı, reisülküttap ve yeniçeri ağası bulunuyordu.

Divân-ı Hümâyun

Divân-ı Hümâyun, Osmanlı Devleti'nin en önemli karar organıydı. Padişah başkanlığında toplanan divanda, devletin iç ve dış siyaseti, mali işleri, adli konular ve diğer önemli meseleler görüşülür ve kararlar alınırdı. Divân-ı Hümâyun, genellikle haftada bir kez toplanırdı, ancak sefer sırasında veya önemli olaylar yaşandığında daha sık toplanabilirdi.

Vezir-i Azam

Vezir-i azam, Divân-ı Hümâyun'un başkanıydı ve devletin ikinci adamıydı. Padişahın mutlak vekili olan vezir-i azam, devletin iç ve dış siyasetinden sorumluydu. Ayrıca, vezir-i azam, vezirlerin başıydı ve vezirlerin çalışmalarını koordine ediyordu.

Defterdar

Defterdar, devletin mali işlerinden sorumluydu. Defterdar, devletin gelir ve giderlerini takip eder, vergi toplar ve devlet harcamalarını yapardı. Defterdar, aynı zamanda, devletin mali politikalarını belirler ve uygulardı.

Kazasker

Kazasker, devletin adli işlerinden sorumluydu. Kazasker, şeriat mahkemelerinin başkanıydı ve şeriat hukukuna göre kararlar verirdi. Kazasker, ayrıca, medreselerin yönetiminden sorumluydu ve müderrislerin tayin ve azil işlerini yürütürdü.

Nişancı

Nişancı, Divân-ı Hümâyun'un yazışmalarından sorumluydu. Nişancı, padişah fermanlarına tuğra çeker, beratlar ve diğer resmi belgeleri düzenler ve devletin resmi yazışmalarını yürütürdü.

Reisülküttap

Reisülküttap, nişancıya bağlı olarak çalışan bir görevliydi. Reisülküttap, divan kâtiplerinin başıydı ve divan toplantılarının düzeninden sorumluydu. Reisülküttap, ayrıca, devletin resmi yazışmalarını hazırlar ve divan kararlarını mühimme defterlerine kaydederdi.

Yeniçeri Ağası

Yeniçeri ağası, Yeniçeri Ocağı'nın komutanıydı. Yeniçeri ağası, yeniçerilerin eğitimi, disiplin ve seferlerine sorumluydu. Yeniçeri ağası, aynı zamanda, devletin askeri politikalarında önemli bir role sahipti.

Sonuç

Osmanlı Devleti'nin merkez teşkilatı, devletin idari ve siyasi işlerini yürütmek için kurulan bir dizi kurum ve görevliden oluşuyordu. Bu teşkilat, padişah başkanlığında çalışır ve devletin iç ve dış siyasetini, mali işlerini, adli konularını ve diğer önemli meselelerini düzenlerdi.

Şehzadelerin Eğitimi

Osmanlı Devleti'nde şehzadelerin eğitimi büyük önem taşıyordu. Doğumlarından itibaren özel eğitimciler tarafından yetiştirilirlerdi.

Eğitim Süreci

1. Doğum: Şehzadeler sarayda dünyaya gelirdi ve doğumları büyük kutlamalarla karşılanırdı.
2. Kayıt: Şehzadenin doğumuna ait bilgileri içeren bir kaydı divan kâtibi sarayda bulunan doğum sicillerine işlerdi.
3. Bakıcılar: Şehzadenin bakımı için bir daire ayrılır ve sütnine ve kalfalar görevlendirilirdi.
4. İlk Eğitim: Şehzadelerin ilk eğitimi annesi, dadısı ve kalfası tarafından verilirdi.
5. Formal Eğitim: Dört yaşına gelen şehzadeler için "bedibesmele merasimleri" yapılırdı. Bu eğitimde;
   • Okuma-yazma
   • Kur'an-ı Kerim
   • İlmihal
   • Tarih
   • Coğrafya
   • Matematik
   dersleri verilirdi.

Eğitim Yöntemleri

• Şehzadelere özel hocalar tayin edilirdi ve hocalar şehzadeyi sabah erkenden derslerine başlatırlardı.
• Dersler genellikle sarayda bulunan özel odalarda yapılırdı.
• Hocalar şehzadelere ders anlatırken çeşitli yöntemler kullanırdı. Bunlardan biri de "müzakere" yöntemidir. Bu yöntemde şehzadelere bir konu verilir ve şehzadeler bu konuyu arkadaşlarıyla tartışarak öğrenirlerdi.

Eğitimin Amacı

• Şehzadelere iyi bir eğitim verilmesinin amacı, onları gelecekte devleti yönetmeye hazırlamaktı. verilirdi.
• Şehzadelere verilen eğitim sayesinde onlar devletin işleyişi, siyaset, ekonomi ve askeri konularda bilgi sahibi olurlardı.
• Ayrıca şehzadelere verilen eğitim sayesinde onlar ahlaki değerleri öğrenirler ve iyi bir insan olarak yetişirlerdi

Sonuç

Osmanlı Devleti'nde şehzadelere verilen eğitim çok önemliydi. Bu eğitim sayesinde şehzadeler devleti yönetmeye hazır hale getirilirdi. Ayrıca şehzadelere verilen eğitim sayesinde onlar iyi bir insan olarak yetişirlerdi.

• Osmanlı Şehzadelerinin Eğitimi


• Osmanlı Şehzadelerinin Eğitimi Belgeseli


• The Education of Ottoman Princes


• Aztec Civilization

Osmanlı'da Şehzadelerin Yetiştirilmesi

Osmanlı Devleti'nde şehzadelerin yetiştirilmesi, devletin kuruluş yıllarına kadar uzanır. Osman Bey Dönemi'nden itibaren şehzadelerin yanına tecrübeli bir devlet adamı görevlendirilmiştir. Osman Bey, oğlu Orhan Gazi’ye Karacahisar sancakbeyliğini vermiş- tir. Orhan Gazi, Karacahisar’a Saltuk Alp ile memur tayin edilmiştir. Bu tayin örneği “lala-vezir” vazifesinin çok erken dönemlerde başladığına işaret etmektedir.

Şehzadelerin Eğitimi

• Şehzadeleri lalalar adlı hocaları eğitirdi.
• Lalalar, şehzadelerin yöneteceği sancağın beyi ile eşit statüdeydi.
• Şehzadeler tahta çıkmadan önce gerekli olan bilgi, beceri, sorum- luluk alma ve yöneticilik yapabilme gibi birçok önemli özelliğe bu eğitimler vası- tasıyla ulaşmaktaydı.
• Padişahların yetenek, bilgi, tecrübe ve becerilerinin açığa çıkmasında sarayda aldıkları eğitimin etkisi çok önemliydi.
• Şehzadelere Kur’an-ı Kerim’i okuyup yazma eğitimi verilirdi.
• Arapça ve Farsça öğrenirlerdi.
• Tarih ve coğrafya okurlardı.
• Güreş, okçuluk, cirit, avcılık gibi sporlar yaparlardı.
• Güzel yazı yazma, ok ve yay yapma gibi sanatlar öğrenirlerdi.

Şehzadelerin Sancağa Gönderilmesi

• Şehzadeler, büyük bir törenle uygun görülen sancaklara sancak beyi olarak gönderilirdi.
• Şehzadelere “teşrif” verilirdi.
• Şehzadeler gittikleri sancaklarda başkentteki gibi Divân-ı Hümâyuna benzeyen şehzade divanlarını toplamışlardır.
• Divan toplantılarına lalaları da katılırdı.
• Sancağa çıkma geleneğinin son temsilcisi Sultan III. Mehmet’tir.
• III. Mehmet’in çocukları sancağa gönderilme yaşına ulaşamadıkları için sarayda kalmaya devam ettiler.
• Sancağa çıkma usulünde yaşanan bu değişimle sancak idaresine gönderilen son şehzade III. Mehmet, kafesten tahta çıkan ilk şehzade ise I. Ahmet’tir.
• Kafes usulü ile şehzadeler sarayda inziva hayatı yaşamaya başladılar.

Ekber ve Erşed Sistemi

• I. Ahmet Dönemi’nde kardeş katli geleneğine son verildi.
• Hanedanın en yaşlı ve olgun erkek üyesinin padişah olması ilkesine dayanan “ekber ve erşed” sistemine geçildi.
• Bu sistem ile birlikte taht mücadelelerinin önüne geçilmiş oldu.