12.Sınıf Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi Dersi (5. ÜNİTE TÜRKLERDE EĞİTİM VE BİLİM) Özeti

Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Eğitimde Modernleşme Çalışmaları

Tanzimat Dönemi ve Sultan II. Abdülhamit Dönemi’nde gerçekleşen eğitim reformları, Türk eğitim sisteminin modernleşmesinde önemli adımlar atılmış, günümüzdeki eğitim sisteminin temelleri oluşturulmuştur.

Tanzimat Dönemi’nde Eğitim Reformları

• Tanzimat Fermanı’nın ilanından sonra, Batı tarzında eğitim veren okullar açılmaya başlanmıştır.

• İlk olarak, 1862 yılında 36 sıbyan mektebi ibtidai mektebe dönüştürülmüştür.

• Rüştiyeler, ortaokulların karşılığı olarak açılmış ve bütün Osmanlı ülkesine yayılmıştır.

• İdadîler, liselerin karşılığı olarak açılmış ve tüm Osmanlı vatandaşlarının bu okullarda eğitim alabilmeleri planlanmıştır.

• Sultaniler, Fransız okulları örnek alınarak açılmıştır.

• Dârülfünun, İstanbul’da açılan ilk yüksek öğretim kurumudur.

• Darülmuallimât, kız öğretmen okulu olarak açılmıştır ve okuyan kız çocuklarının sayısında büyük artış sağlanmıştır.

• Mekteb-i Hukuk, hukuk fakültesi olarak açılmıştır ve Osmanlı kanunları ve siyaseti ile Osmanlı hukuk biliminin öğretimiyle meşgul olmuştur.

• Sanayi-i Nefise Mektebi, ilk güzel sanatlar okulu olarak açılmıştır.

Sultan II. Abdülhamit Dönemi’nde Eğitim Reformları

• Maarif-i Umumiye Nezareti bünyesinde her öğretim derecesi için genel müdürlükler ve müfettişlikler oluşturulmuştur.

• Her vilayete maarif müdürlüğü ve maarif meclisi açılmıştır.

• Arapça, Fransızca ve fen alanlarında dersler veren özel okullarla birlikte, il ve ilçelere yeni rüştiye ve idadîler açılmıştır.

• Meslek okulları ve yüksek okulların da sayısı artırılarak eğitim yaygınlaştırılmaya çalışılmıştır.

• İlköğretim, anayasa ile zorunlu hâle getirilmiştir.

• Eğitim teşkilatı içerisinde istatistik kaleminin kurulması sağlanmıştır.

• Mülkiye ve harbiye mektepleri genişletilmiş, okul çeşitliliği açısından bir zenginlik yaşanmıştır.

• Kız idadîsi açılmış ve engelliler için ilk kez eğitim başlatılmıştır.

• Okul ve sınıf ortamının yeniden düzenlenmesi sağlanmıştır.

• Yeni ders araç ve gereçleri kullanılmaya başlanmıştır.

• Meslek okullarına ayrı bir önem verilmiştir.

• Kız okulları açılmıştır.

• Askerî okullar da yeniden düzenlenmiştir.

Sonuç

Tanzimat Dönemi ve Sultan II. Abdülhamit Dönemi’nde eğitim alanında yapılan reformlar, Türk eğitim sisteminin modernleşmesine büyük katkı sağlamıştır. Bu dönemde atılan adımlar, günümüzdeki eğitim sisteminin temellerini oluşturmuştur.

Cumhuriyet Dönemi’nde Eğitim ve Bilim Alanındaki Gelişmeler

Cumhuriyet'in ilanıyla birlikte eğitim ve bilim alanında birçok önemli gelişme yaşanmıştır. Bu gelişmelerin başında, eğitim sisteminin çağdaşlaştırılması ve laikleştirilmesi gelir. Ayrıca, eğitim fırsatlarının eşitlenmesi ve bilimsel araştırmaların desteklenmesi de bu dönemde gerçekleştirilmiştir.

Eğitim Sisteminin Çağdaşlaştırılması ve Laikleştirilmesi

Cumhuriyet'in ilanından önce, Osmanlı İmparatorluğu'nda eğitim sistemi dini esaslara göre düzenlenmişti. Bu sistemde, eğitim yalnızca erkek çocuklarına yönelikti ve kız çocukları eğitim alamıyordu. Ayrıca, eğitim dili Arapça ve Farsça idi. Cumhuriyet'in ilanıyla birlikte, eğitim sistemi çağdaşlaştırılmıştır. Yeni eğitim sisteminde, eğitim laik hale getirilmiş, kız çocuklarına da eğitim hakkı verilmiştir. Ayrıca, eğitim dili Türkçe olarak değiştirilmiştir.

Eğitim Fırsatlarının Eşitlenmesi

Cumhuriyet'in ilanından önce, eğitim fırsatları eşit değildi. Zengin ailelerin çocukları iyi okullarda eğitim alabilirken, fakir ailelerin çocukları eğitim alamıyordu. Cumhuriyet'in ilanıyla birlikte, eğitim fırsatları eşitlenmiştir. Yeni eğitim sisteminde, tüm çocuklara ücretsiz eğitim hakkı verilmiştir. Ayrıca, köylerde ve kasabalarda okullar açılarak, eğitim hizmetleri tüm yurt sathına yaygınlaştırılmıştır.

Bilimsel Araştırmaların Desteklenmesi

Cumhuriyet'in ilanından önce, bilimsel araştırmalar desteklenmiyordu. Bu nedenle, Türkiye'de bilimsel çalışmalar çok sınırlıydı. Cumhuriyet'in ilanıyla birlikte, bilimsel araştırmalar desteklenmeye başlanmıştır. Yeni eğitim sisteminde, üniversitelerde bilimsel araştırma merkezleri kurulmuştur. Ayrıca, bilim insanlarına burslar ve ödüller verilmiştir.

Sonuç

Cumhuriyet Dönemi’nde eğitim ve bilim alanında yapılan çalışmalar, Türkiye’nin çağdaş bir devlet olmasının temel taşlarından birini oluşturmuştur. Bu dönemde gerçekleştirilen eğitim reformları ve bilimsel araştırmaların desteklenmesi, Türkiye’nin bugün sahip olduğu eğitim ve bilim düzeyine ulaşmasını sağlamıştır.

Cumhuriyet Dönemi'nde Eğitim ve Bilim

Cumhuriyet Dönemi'nde, eğitim ve bilim alanında önemli değişimler yaşanmıştır. Bu değişimler, ülkenin kalkınması ve modernleşmesi için büyük önem taşımaktadır.

Eğitim Alanındaki Değişiklikler

Eğitim ve bilim alanındaki değişimler arasında şunlar yer almaktadır:

• Çağdaş, demokratik ve laik bir eğitim sistemi benimsenmiştir.
• Tevhid-i Tedrisat (Öğretim birliği) Kanunu ile bütün okullar Eğitim Bakanlığı'na bağlanmış ve eğitim-öğretim birliği sağlanmıştır.
• Medreseler kaldırılmış, din görevlileri yetiştirmek için imam-hatip okulları ve ilahiyat fakülteleri açılmıştır.
• Okuma yazmayı kolaylaştırmak ve okuryazar oranını artırmak amacıyla yeni Türk harfleri kabul edilmiştir (1 Kasım 1928).
• Tarih ve dil konularında millîleşme hız kazanmıştır.
• Kadınların eğitimine de önem verilerek karma eğitim sistemi uygulanmıştır.

Bilim Alanındaki Değişiklikler

Bilim alanındaki değişimler arasında şunlar yer almaktadır:

• Cumhuriyet Dönemi'ndeki bilimsel çalışmalar daha çok astronomi, matematik ve fizik alanlarında yapılmıştır.
• Astronomi çalışmalarında Fatin Gökmen (1877-1955) dikkat çeken isimlerdendir.
• Matematik alanındaki çalışmaları ile öne çıkan Cahit Arf (1910-1997), cebirsel denklemler üzerinde yoğunlaşırken özel hâller problemini çözmüştür.
• Fizik konusunda atomların çekirdeğindeki parçacıkların etkileşimi ile nötron, proton ve mezon gibi parçacıkların davranışlarını inceleyen Feza Gürsey (1921-1992), bu çalışmasıyla “Linear Olmayan Sigma Modelleri” adı verilen ikili simetri görüşünü geliştirmiştir.
• Kimya alanında yaşanan gelişmelere İstanbul Üniversitesi'ne bağlı Kimya Enstitüsü öncülük etmiştir.
• Tıp konusunda da önemli gelişmeler olmuştur. Bu konuda çalış-malar yapan önemli bilim insanlarından bazıları şunlardır. Deri hastalıkları üzerinde çalışmalar yapan Prof. Dr. Hulusi Behçet (1889-1948), kendi adıyla anılan Behçet Hastalığı’nı keşfetmiş- tir. Prof. Dr. Akil Muhtar Özden, Santonin Testi’yle Avrupa tıp literatürüne geçmiştir. Yine Prof. Dr. Mazhar Osman psikiyatri konusunda kendi ekolünü oluştur- muştur.
• Akademik, felsefî, dinî, içtimaî ve siyasî konularda 350 makalesi bulunan Ahmed Yüksel Özemre (1935-2008) bir çok eserin yanında, Teorik Fizik ve Atom Mühendisliği dallarında da kitaplar yazmış- tır.
• Türk mimarisinin geçmişine yönelik kuramsal ve kavramsal çalışmalarının yanında, İslam mimarisi içinde Türk eserlerinin kimliğini vurgulayan görüşleri ve bu konulara dair yazdığı kitapları ile tanınan Prof. Dr. Doğan Kuban (1926- ...) Türk sanat ve mimarlığının özgün bir yaratı alanı olarak görülmesi gerektiğini öne sürmüştür.
• Tarih Bilimi’nde ise, daha çok Osmanlı Devleti ile ilgili çalışmalarıyla tanınmış olan ve 25’ten fazla kitap, 300’den fazla makale ile ömrünü tarih araştırmalarına vakfeden Halil İnalcık (Görsel 5.41) ön plana çıkmıştır.

Sonuç

Cumhuriyet Dönemi'nde eğitim ve bilim alanında yaşanan değişimler, ülkenin kalkınması ve modernleşmesi için büyük önem taşımaktadır. Bu değişimler sayesinde, ülkede eğitim ve bilim seviyesi yükselmiş, nitelikli insan gücü yetiştirilmiş ve ülkenin ekonomik ve sosyal gelişmesine katkı sağlanmıştır.

Kaynaklar

• Cumhuriyet Dönemi'nde Eğitim ve Bilim
• Cumhuriyet Dönemi'nde Eğitim ve Bilim