12.Sınıf Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi Dersi (2. ÜNİTE TÜRKLERDE TOPLUM) Özeti

Tanzimat Sonrası Osmanlı Toplumu ve Değişen Yaşam Tarzı

Tanzimat Dönemi’nde Osmanlı Devleti, siyasi ve ekonomik sorunlarını çözmek için Batı’ya ve Batı’nın değerlerine yaklaşmayı tercih etmiştir. Bu durum, toplumda Batı hayranlığının yayılmasına ve geleneksel yaşam tarzının değişmesine neden olmuştur.

Batı Hayranlığı ve Modernleşme

Tanzimat Dönemi’nde, aydınlar ve bazı devlet adamları tarafından Batı medeniyeti övgüyle karşılanmaya başlanmıştır. Bu durum, halkın bir kısmının Batı’yı taklit etmeye çalışmasına yol açmıştır. İstanbul gibi büyük şehirlerde, insanlar geleneksel çizgilerinden uzaklaşıp mağaza, kafeterya, pastane, restoran, otel ve apartman hayatıyla tanışmaya başlamıştır. Yaşanan bu tüketim zevki ve sefasıyla bambaşka bir insan ve toplum modeli ortaya çıkmıştır.

Geleneksel Değerlerin Kaybolması

Batı hayranlığının yayılmasıyla birlikte, Osmanlı toplumunda geleneksel değerler kaybolmaya başlamıştır. Kadınlar sosyal hayata katılmaya başlamış, yabancı gazete, dergi, roman ve makale okumak moda olmuştur. Dil, din, mezhep ve ırk bakımından oldukça farklı milletlerden ve topluluklardan oluşan Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Dönemi fikirlerinin etkisi artınca, halk Batı medeniyeti ile Doğu medeniyeti arasında kalmıştır.

Tanzimat Dönemi’nde Toplumsal Değişimler

• Kıyafetlerde değişiklik: Fes, setre ve pantolon tercih edilmesi, abartılı Batı tarzında ceket, gömlek, mintan ve pardösünün eklenmesi.
• Sofra kültüründe değişim: Yer sofrasını terk ederek masada yemek yemeye başlanması, çatal ve bıçağın kullanımı, porselen sofra takımlarının tercih edilmesi.
• Mutfağa yeni yemeklerin eklenmesi: Soslar, et suları, rozbif, biftek, bazı et yemekleri, bisküviler, tartlar, pastalar, garnitürler ve konserveler.
• Dil ve edebiyatta değişim: Batı edebiyatının etkisiyle yeni edebi akımların ortaya çıkması, roman ve hikâye türlerinin popülerleşmesi.
• Sanatta değişim: Batı sanatının etkisiyle yeni resim ve heykel tekniklerinin kullanılması, Batılı sanatçıların eserlerinin sergilenmesi.

Sonuç

Tanzimat Dönemi’nde Osmanlı Devleti’nde yaşanan değişimler, toplumun yapısını ve değerlerini derinden etkilemiştir. Batı hayranlığının yayılmasıyla birlikte, geleneksel değerler kaybolmaya başlamış ve yeni bir yaşam tarzı ortaya çıkmıştır. Bu değişimler, Osmanlı Devleti’nin gelecekteki siyasi ve ekonomik sorunlarının habercisi olmuştur.

Meşrutiyet ve Cumhuriyet Dönemi'nde Toplumsal Yapıdaki Değişim

Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemleri, Osmanlı toplumunda önemli toplumsal değişimlerin yaşandığı dönemlerdir. Bu değişimler, Tanzimat'la birlikte başlamış ve Cumhuriyet'in ilanıyla birlikte doruk noktasına ulaşmıştır. Osmanlı toplumu, Müslüman ve gayrimüslimlerden oluşuyordu. Gayrimüslimler, Tanzimat Dönemi'nde elde ettikleri hakları Meşrutiyet Dönemi'nde de korumuşlardır. Meşrutiyet Dönemi'nde kabul edilen Kanun-i Esasi ile, Osmanlı Devleti'nde yaşayan bütün unsurlar fark gözetmeksizin Osmanlı olarak ifade edilmiştir. Yani bu dönemde Osmanlı toplumu oluşturulmaya çalışılmış, milliyetçilik akımı ise bu girişimi başarısız kılmıştır.

Meşrutiyet Dönemi'nde Toplumsal Değişim

• Kanun-i Esasi ile Osmanlı Devleti'nde yaşayan bütün unsurlar fark gözetmeksizin Osmanlı olarak ifade edilmiştir.
• Oy kullanma hakkı erkeklerle sınırlı olmak üzere kısmen de olsa halkın yönetime katılımı sağlanmıştır.
• Kadın erkek eşitliği konusundaki tartışmalar devam etmiştir.
• Dışarıda yemek yeme alışkanlığı artmış, cami, kilise ve sinagogların önündeki boş alanlar iş görüşmeleri ve sohbetlerin yapıldığı yerlere dönüşmüştür.
• Meddahlar, padişahların hayatlarını ve kahramanların menkıbelerini anlatan kişiler, bu alanlarda yer almıştır.

Cumhuriyet Dönemi'nde Toplumsal Değişim

• Yeni Türk toplumu fikri oluşturulurken Osmanlı Dönemi'nden edinilen tecrübeler de göz önünde bulundurulmuştur.
• İlerleme ve gelişmenin akılcı ve çağdaş bir toplumla sağlanacağı kanaatine varılmıştır.
• Din-devlet ilişkisi, devlet-ordu ilişkisi ve devlet-siyaset ilişkisi yeniden düzenlenmeye çalışılmıştır.
• Üretim sisteminde Batı ülkeleri araştırılarak karma bir model üzerinde durulmuştur.
• Cumhuriyet Dönemi'nde sınıfsal tabakalaşma olmamıştır.
• Kılık-kıyafet değişikliği, ölçü-tartıda Batı'yla standart sağlanması, tekke ve zaviyelerin kapatılması ve Soyadı Kanunu'nun çıkarılması gibi bir dizi inkılaplar gerçekleştirilmiştir.
• Cumhuriyet Dönemi Türk toplumu; çiftçi, zanaatkar, esnaf, işçi, serbest meslek sahibi, tüccar, sanayici ve memur kesimleriyle oluşuyordu.
• Cumhuriyet'in ilk dönemlerinde kentleşme yaygın değildi ve Türk toplumunun çoğu kırsal kesimde yaşıyordu.
• Osmanlı Devleti'nin son zamanlarında başlayan Batılılaşma hareketi, Cumhuriyet Dönemi'nde Batı kültürüyle Türk kültürünün harmanlanmasıyla devam etmiş ve Türk milleti çağa ayak uydurmayı başarmıştır.

Sonuç

Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemleri, Osmanlı toplumunda önemli toplumsal değişimlerin yaşandığı dönemlerdir. Bu değişimler, Tanzimat'la birlikte başlamış ve Cumhuriyet'in ilanıyla birlikte doruk noktasına ulaşmıştır. Cumhuriyet Dönemi'nde gerçekleştirilen inkılaplar, Türk toplumunun çağdaşlaşmasını sağlamıştır. Türk milleti, çağa ayak uydurmayı başarmış ve muasır medeniyetler seviyesine ulaşmıştır.

Türklerde Toplum

Türklerde toplum, tarih boyunca çeşitli dönemlerden geçerek günümüzdeki yapısına ulaşmıştır. Bu süreçte toplumsal yaşamda birçok değişiklik yaşanmış ve bu değişiklikler Türk kültürünün ve medeniyetinin şekillenmesinde önemli rol oynamıştır.

Anayasal Hareketler ve Vatandaşlık Olgusu

Türklerde anayasalcılığın başlangıcı Tanzimat Fermanı'nın ilanı olarak kabul edilse de ilk anayasal süreç 1876 yılında ilan edilen Kanun-i Esasi ile başlamıştır. Daha sonra yeni Türk Devleti'nin anayasası olan 1921 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye) kabul edilmiş ve nihayet Cumhuriyet'in ilanından sonra 1924 Anayasası ile bu süreç devam etmiştir.

Gayrimüslimlerin Hakları Açısından Anayasalar

• 1876 Kanun-i Esasi: Bu anayasada gayrimüslimlere de Osmanlı vatandaşlığı tanınmış ve dini, mezhebi ve ırkı ne olursa olsun eşit haklar verilmiştir.
• 1921 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye): Bu anayasada da gayrimüslimlerin hakları korunmuş ve onlara da diğer vatandaşlarla eşit haklar verilmiştir.
• 1924 Anayasası: Bu anayasada da gayrimüslimlerin hakları korunmuş ve onlara da diğer vatandaşlarla eşit haklar verilmiştir.

Vatandaşlık Olgusu Açısından Anayasalar

• 1876 Kanun-i Esasi: Bu anayasada vatandaşlık, dini, mezhebi ve ırkı ne olursa olsun Osmanlı'ya bağlı olan herkese verilmiştir.
• 1921 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye): Bu anayasada da vatandaşlık, dini, mezhebi ve ırkı ne olursa olsun yeni Türk Devleti'ne bağlı olan herkese verilmiştir.
• 1924 Anayasası: Bu anayasada da vatandaşlık, dini, mezhebi ve ırkı ne olursa olsun Cumhuriyet'e bağlı olan herkese verilmiştir.

Sonuç

Türklerde anayasal hareketler ve vatandaşlık olgusu, Türk kültürünün ve medeniyetinin şekillenmesinde önemli rol oynamıştır. Bu süreçte toplumsal yaşamda birçok değişiklik yaşanmış ve bu değişiklikler Türk kültürünün ve medeniyetinin günümüzdeki yapısına ulaşmasında etkili olmuştur.

• TBMM'nin Anayasalar Sayfası
• Anayasa Mahkemesi'nin Resmi Web Sitesi

1921 Anayasası

1921 Anayasası, Millî Mücadele Dönemi'nde kabul edilen ve geçici bir anayasa olarak kabul edilen bir anayasadır. Bu anayasa, 20 Ocak 1921 tarihinde Büyük Millet Meclisi tarafından kabul edilmiştir. 1921 Anayasası, temel hak ve hürriyetlere yer vermemiştir ve vatandaşlık tarif edilmemiştir. Eksik olan konularda ise Kanun-i Esasi dikkate alınmıştır.

1921 Anayasası'nın Temel İlkeleri

• Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.
• Yönetim tarzı halkın kendi yazgısını doğrudan doğruya ve fiilen kendisinin yönetmesi esasına dayalıdır.
• Büyük Millet Meclisi üyelerinin her biri kendisini seçen vilayetin temsilcisi değil, tüm milletin temsilcisidir.
• Bütün Osmanlı tebaası memuriyet hakkına sahiptir.
• Hiç kimse bağlı olduğu mahkemeden başka mahkemeye gönderilemez.
• Bütün unsurların hak arama özgürlüğü vardır.

1921 Anayasası'nın Eksik Yönleri

• Temel hak ve hürriyetlere yer verilmemiştir.
• Vatandaşlık tarif edilmemiştir.
• Bazı konularda Kanun-i Esasi'ye göre uygulanmıştır.

1921 Anayasası'nın Sonuçları

1921 Anayasası, geçici bir anayasa olarak kabul edilmiş ve 1924 Anayasası ile yürürlükten kaldırılmıştır. 1921 Anayasası, Millî Mücadele'nin kazanılmasında önemli bir rol oynamış ve Türkiye'nin bağımsızlığını sağlamıştır.