2024-2025 8.Sınıf T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersi 1.Dönem 2.Yazılı Soruları (2022-01-09)

TBMM'nin açılmasına ortam hazırlayan olaylardan biri "Meclis-i Mebusan'ın kapatılması" olmuştur. Meclis-i Mebusan, Osmanlı Meclis-i Mebusanı'nın son dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne (TBMM) dönüştürülmesiyle kapatılmıştır. Bu durum, TBMM'nin tek yasama organı olarak kurulmasını ve milli iradenin TBMM çatısı altında toplanmasını sağlamıştır. TBMM'nin açılmasıyla Türk milletinin kendi geleceğini belirleyeceği ve Kurtuluş Savaşı'nı yöneteceği bir merkez oluşmuştur.

Wilson İlkeleri, ABD Başkanı Woodrow Wilson tarafından 1918 yılında ortaya atılan ve I. Dünya Savaşı sonrası dünya düzeninin temellerini oluşturan ilkelerdir. Bu ilkelerden biri olan B) maddesi, etnik azınlıkların kendi çoğunlukta olduğu bölgelerde bağımsız devletlerini kurma hakkına sahip olmalarını öngörmüştür. Bu durum, Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılması sonucu Anadolu'daki çeşitli etnik gruplar arasında anlaşmazlıklara ve isyanlara yol açmıştır. Özellikle Pontus Rumları ve Kürtler, kendilerine bağımsız devlet kurma hakkının verilmesi talebiyle isyan etmişlerdir.

Verilen metinde yer alan "vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı tehlikededir." ifadesi, Kurtuluş Savaşı'nın gerekçesini belirtmektedir. Bu ifade, Türk milletinin vatan topraklarının işgal altında olması ve bağımsızlığının tehlikeye düşmesi sebebiyle Kurtuluş Savaşı'nın başlatıldığını vurgulamaktadır. Kurtuluş Savaşı'nın amacı ve yöntemi de önemli olmakla birlikte, bu metindeki ifade gerekçe olarak belirtilmiştir.

Doğru cevap A) İtilaf devletleri Osmanlı topraklarını paylaşmada kendi aralarında anlaşmazlığa düşmüşlerdir. Sevr Antlaşması, İtilaf Devletleri arasında Osmanlı İmparatorluğu'nun paylaşımı konusunda anlaşmazlıkların yaşandığı bir dönemde imzalanmıştır. Bu anlaşmazlıkların çözülmesi ve Osmanlı topraklarının nasıl paylaşılacağına dair uzun süren müzakerelerin sonucunda antlaşma imzalanmıştır.

"İngiliz Muhipleri" cemiyeti, Osmanlı Devleti'nde manda ve himaye rejiminin kurulmasını amaçlamıştır. "Wilson Prensipleri" ise Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Woodrow Wilson tarafından ortaya konulan ve uluslararası ilişkilerde adalet ve barışı sağlama amacı taşıyan prensiplerdir. Diğer cemiyetler farklı amaçlar doğrultusunda faaliyet göstermiştir.

Amasya Genelgesi'nde yer alan "Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır." maddesi ile milli mücadelenin amacı ve yöntemi vurgulanmaktadır. Bu ifade, milletin kendi bağımsızlığını kazanmak için gereken azim, kararlılık ve iradeye sahip olduğunu ifade eder.

Sivas Kongresi, toplanma şekli bakımından bölgesel bir kongre olup, 4 Eylül - 11 Eylül 1919 tarihleri arasında Sivas'ta gerçekleştirilmiştir. Ancak aldığı kararlar bakımından ulusal bir kongre olarak kabul edilir. Kongre, Anadolu'daki çeşitli bölgelerden gelen temsilcilerin katılımıyla gerçekleşmiş ve Milli Mücadele'nin temel stratejileri ve hedefleri belirlenmiştir. Mustafa Kemal Atatürk'ün liderliğinde gerçekleşen bu kongre, Türk milletinin bağımsızlık ve ulusal egemenlik mücadelesinin ilk önemli adımlarından biri olarak kabul edilir.

Doğru cevabı D) İzmir'dir. Mondros Ateşkes Antlaşması gereği, İzmir'in Yunanlılar tarafından işgal edilmesine karar verilmiştir. Bu işgal, sonraki süreçte Türk Kurtuluş Savaşı'nın temel sebeplerinden biri olmuştur.

Mustafa Kemal'in adının "Anafartalar Kahramanı" olarak anılmaya başlaması, Çanakkale Savaşı'ndan sonra gerçekleşmiştir. Çanakkale Savaşı, 1915 yılında gerçekleşmiş ve Mustafa Kemal, bu savaşın Anafartalar Grup Komutanlığı'nı üstlenmiştir. Savaşın en önemli cephelerinden biri olan Anafartalar Cephesi'nde gösterdiği liderlik ve başarı nedeniyle Mustafa Kemal'e "Anafartalar Kahramanı" unvanı verilmiştir.

Paragrafta boş bırakılan yere "B) Milli Kongre Cemiyeti" ismi getirilmelidir. Bu cemiyet, Türklere karşı yapılan haksız propagandalara karşı çıkmak, basın ve yayın yolu ile Türk milletinin haklı sesini dünyaya duyurmak amacıyla kurulmuştur. Milli Kongre Cemiyeti, Milli Mücadele döneminde Türk milletinin birlik ve dayanışmasını sağlamak, milli değerleri korumak ve bağımsızlık mücadelesini desteklemek amacıyla önemli bir rol oynamıştır.

I. İnönü Zaferi, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında gerçekleşen ve Türk kuvvetlerinin Yunan kuvvetlerine karşı kazandığı zaferi ifade eder. Bu zafer sonucunda imzalanan antlaşma, Moskova Antlaşması'dır. Bu antlaşma Türkiye ile Rusya arasında imzalanmıştır.

Verilen metinde, Erzurum ve Sivas kongrelerinde manda ve himaye sisteminin reddedildiği ve güçlü bir devletin koruması altına girilmemesi gerektiğinin vurgulandığı belirtiliyor. Bu tutum, Türk halkının bağımsızlık ideallerini benimsediğini gösterir. Dolayısıyla doğru cevap C seçeneğidir.

Doğru cevap C'dir. Temsil Heyeti'nin Ankara'ya gelme nedenlerinden biri TBMM'nin burada olmasıdır. Yani "C" doğru cevaptır.

1. İnönü Zaferi'nin sonuçlarından üç tanesi olumlu etkileri yansıtırken, dördüncü seçenek olan Çerkez Ethem isyanı, zafer sonrası süreçte ayrı bir olay olarak değerlendirilmelidir. 1. İnönü Zaferi, Türk ordusunun ilk defa düzenli bir orduya karşı zafer kazanmasıyla ve milli mücadelenin moralini yükseltmesiyle sonuçlanmıştır.

Bu sorunun cevap anahtarı "A) Batı" olarak verilmiştir. TBMM Kuvayımilliye birliklerinin düzenli orduya geçme kararı almasının ardından, ilk düzenli orduya geçen cephe Batı Cephesi olmuştur. Verilen bilgiye dayanarak TBMM'nin Kuvayımilliye birliklerinin düzenli orduya dönüşme ihtiyacını fark ettiği ve bu kararın ardından ilk düzenli ordu geçişinin Batı Cephesi'nde gerçekleştiği belirtilmelidir. Bu geçiş, Türk Kurtuluş Savaşı'ndaki askeri organizasyonunun ve gücünün artmasında önemli bir adımdır.

Bu sorunun cevap anahtarı "B) Sivastopol ve Odessa limanlarının bombalanmasıyla" olarak verilmiştir. Osmanlı Devleti'nin tarafsızlığını terk ederek I. Dünya Savaşı'na ittifak devletleri yanında girmesi, Rusya'ya ait Sivastopol ve Odessa limanlarının Alman savaş gemileri tarafından bombalanması sonucunda gerçekleşmiştir. Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'na girişiyle ilgili nedenlerden biri olan bu olaya dikkat çekilmeli ve Osmanlı Devleti'nin savaşa hangi tarafın yanında katıldığı anlatılmalıdır.

Soruda, 1. Dünya Savaşı'nın başlamasında etkili olan olaydan bahsedilmekte ve bu olayın nerede gerçekleştiği sorulmaktadır. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu veliahdı Arşidük Franz Ferdinand'ın suikast sonucu öldürüldüğü yer Saraybosna'dır. Bu olay, 28 Haziran 1914'te gerçekleşmiştir ve I. Dünya Savaşı'nın patlak vermesinde bir tetikleyici etki yapmıştır.

Cevap anahtarı "D) Osmanlı Devleti" olmalıdır. Osmanlı Devleti, 1. Dünya Savaşı'na ittifak devletleri olan Almanya ve Avusturya-Macaristan'a katılarak savaşa girmiştir. İtalya ise savaşın başında bu ittifakın içinde yer alsa da daha sonra İtilaf Devletleri'ne katılmıştır. Osmanlı Devleti'nin 1. Dünya Savaşı'na ittifak devletleri yanında katıldığı belirtilmeli ve İtalya'nın savaşın başında ittifak devletlerine katıldıktan sonra taraflarını değiştirerek İtilaf Devletleri'ne geçtiği açıklanmalıdır.

Verilen bilgiye göre Milli Kongre Cemiyeti, dünyada Türkler hakkında yapılan haksız ve yalan propagandalara cevap vermek amacıyla kurulmuştur. Bu bağlamda, cemiyetin uluslararası alanda Türklerin gerçek durumunu anlatmak ve doğru bilgileri yaymak için yabancı dilde gazete ve dergiler çıkarması beklenir. Bu şekilde, dünya kamuoyuna gerçekleri ulaştırmak ve yanlış bilgilendirmelerle mücadele etmek amaçlanmış olur.

Doğru cevap "D) Büyük Taarruz’un başarı ile sonuçlanması" olacaktır. Büyük Taarruz'un başarı ile sonuçlanması, Kurtuluş Savaşı'nın askeri mücadele safhasının sona ermesini ve siyasi safhasının başlamasını sağlamıştır. Bu taarruz, 30 Ağustos 1922'de zaferle sonuçlanmış ve Türk orduları büyük bir başarı elde etmiştir. Bu olay, savaşın sona erdiğini ve ulusal iradenin galip geldiğini vurgulamıştır.

Bu sorunun cevap anahtarı "B) Askerlik sanatını iyi bilmesinin" olarak savunulabilir. Kütahya-Eskişehir Savaşlarının kaybedilmesi sonrasında TBMM tarafından Mustafa Kemal Paşa'nın Başkomutan olarak tayin edilmesinde, onun askerlik sanatını iyi bilmesinin etkili olduğu savunulabilir. Bu karar, askeri stratejilerin yönetilmesi ve milli ordunun başarısı üzerine yoğunlaşan bir dönemde alınmıştır. Mustafa Kemal Paşa'nın askerlik sanatını iyi bilmesi ve savaş stratejileri konusundaki yeteneklerinin, savaşların kaybedilmesi sonrası TBMM tarafından Başkomutan olarak tayin edilmesinde önemli bir faktör olduğu vurgulanmalıdır.

Verilen bilgiye göre TBMM, askerden kaçmaları önlemek ve otoriteyi sağlamak amacıyla çalışmalar yapmıştır. Bu çalışmalardan biri "B) İstiklal mahkemelerini kurmak" olmuştur. İstiklal mahkemeleri, milli mücadele döneminde ülke içindeki düzensizlikleri önlemek, askerî disiplini sağlamak ve hukukun üstünlüğünü korumak amacıyla kurulmuştur.

Misak-ı Milli, I. Dünya Savaşı sonrasında ulusal hedefleri ve sınırları belirlemek amacıyla alınan kararları ifade eder. Verilen seçenekler arasından sadece "C) Mondros Ateşkesinin imzalandığı gün Türk askerinin kontrolündeki yerler Türk vatanıdır" ifadesi Misak-ı Milli'ye aittir. Bu ifade, Türk milletinin Mondros Ateşkesi sonrasında kendi topraklarını koruma ve sınırlarını belirleme amacını yansıtmaktadır.

Sevr Antlaşması, I. Dünya Savaşı sonrasında İtilaf Devletleri tarafından Osmanlı İmparatorluğu'na dayatılan bir antlaşmadır. Verilen seçeneklerdeki işgal edilen yer ve işgalci devletler arasından sadece "D) İtalya - Ankara" ifadesi yanlıştır. Sevr Antlaşması'nda Ankara, İtalya'ya değil, Fransa'ya verilmiştir. Bu antlaşma hükümleri uygulanmadan önce Kurtuluş Savaşı sonucunda Ankara, Türk ulusal hareketinin merkezi ve Türkiye'nin başkenti olarak kabul edilmiştir.

Verilen ifadeler, Sevr Antlaşması'nın sonuçlarındandır. Sevr Antlaşması, Birinci Dünya Savaşı sonrasında imzalanmış ancak Türk Kurtuluş Savaşı ile geçersiz kılınmış bir antlaşmadır. Bu antlaşmanın sonuçları arasında Türkiye'nin topraklarının paylaşılması, Sovyetler Birliği'nin Türkiye'nin bağımsızlığını tanıması ve bazı sınırların yeniden çizilmesi yer almaktadır. Sonuç olarak, verilen ifadeler Sevr Antlaşması'nın sonuçlarına işaret etmektedir.

İtilaf Devletlerinin Londra Konferansını toplamalarının amacı B) Sevr Antlaşmasında küçük değişiklikler yaparak kabul ettirmekti. İnönü Savaşı'ndan sonra İtilaf Devletleri, Türkiye üzerindeki etkilerini sürdürmek ve Sevr Antlaşması'nı kabul ettirmek için bir kez daha görüşmelere başlamışlardır. Londra Konferansı, Sevr Antlaşması'nda bazı değişiklikler yaparak Türkiye'ye daha kabul edilebilir bir antlaşma sunmayı amaçlıyordu. Ancak bu çabalar sonuçsuz kalmış ve Türk Kurtuluş Savaşı'nın başarıyla sonuçlanmasıyla Sevr Antlaşması geçersiz hale gelmiştir.

Bu sorunun cevap anahtarı "B) Çanakkale Cephesi"dir. Çanakkale Cephesi, düzenli ordu birliklerinin mücadele etmediği ve sadece Kuvayımilliye birliklerinin mücadele ettiği bir cephe olarak bilinmektedir.

Kuvayımilliye birlikleri, işgal altındaki bölgelerde halkın girişimiyle ve yerel önderlerin öncülüğünde kurulmuş direniş örgütleridir. Bu birlikler, işgalcilere karşı savaşmış, azınlıkların zararlı faaliyetlerine karşı mücadele etmiş ve bulundukları bölgelerin işgalini engellemeye çalışmışlardır. Ancak Kuvayımilliye birlikleri, Osmanlı devleti tarafından kurulmamıştır. Tam aksine, Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşü ve Mondros Ateşkes Antlaşması sonrası halkın inisiyatifiyle oluşmuşlardır.

Sorunun cevabı D) İstiklal Mahkemelerinin kurulması olmalıdır. İstiklal Mahkemeleri, TBMM'nin ayaklanmalara karşı aldığı tedbirlerden biriydi ve isyanların bastırılmasında kullanılmıştır.

Mondros Ateşkes Antlaşması'nın 7. maddesinde yer alan bu ifade, İtilaf Devletleri'nin Osmanlı İmparatorluğu'na karşı elde ettikleri üstünlüğü korumak ve Osmanlı toprakları üzerinde kontrol sağlamak amacıyla konulmuştur. Bu madde, İtilaf Devletleri'nin Osmanlı topraklarına askeri müdahalede bulunma hakkını tanımaktadır. Bu amaçla, İtilaf Devletleri bölgeye askeri birlikler göndermiş ve Osmanlı İmparatorluğu'nun işgal edilmesine zemin hazırlamışlardır. Bu nedenle doğru cevap B) "İşgallere zemin hazırlamak"tır.

Bu sorunun cevap anahtarı C seçeneğidir. TBMM'nin yasama, yürütme ve yargı yetkilerini bünyesinde toplamasının nedeni, o dönemdeki hızlı karar alabilme ve uygulama ihtiyacıdır. Milli Mücadele sırasında ülkenin içinde bulunduğu koşullar, hızlı ve etkili karar almayı gerektiriyordu. Bu nedenle TBMM, bu yetkileri bir araya getirerek daha hızlı ve etkili bir şekilde işleyebilmeyi amaçladı.

Bu sorunun cevap anahtarı D seçeneğidir. Kurtuluş Savaşı sırasında TBMM Hükümeti ile Ermenistan arasında Kars Antlaşması imzalanmıştır. Kars Antlaşması, 13 Ekim 1921 tarihinde imzalanmış ve Türkiye ile Ermenistan arasındaki sınırları düzenlemiştir. Bu antlaşma ile Kars, Ardahan ve Iğdır bölgeleri Türkiye'ye verilmiştir.

Bu sorunun cevap anahtarı C) İstanbul Hükümeti ile T.B.M.M. Hükümeti arasında ikilik çıkartmak olarak verilebilir. İtilaf Devletleri, Kurtuluş Savaşı sırasında Türk milletinin birlik ve beraberlik içinde hareket etmesini engellemek ve iç bölünmeleri teşvik etmek amacıyla İstanbul Hükümetini de Lozan'a çağırmışlardır. Böylece Türkiye'de farklı hükümetler arasında çatışmaların doğmasını ve ulusal direnişin zayıflamasını ummuşlardır. Ancak Türk milleti, bu tür taktiklere karşı birlik ve beraberlik içinde direnmiş ve Lozan Konferansı'nda bağımsızlık mücadelesini başarıyla temsil etmiştir.

Verilen cümlede "Misakımilli kararlarının alınması sonucu……… , ……… tarafından işgal edildi" ifadesi bulunmaktadır. Misak-ı Milli Kararları, I. Dünya Savaşı sonrası Türkiye'nin sınırlarını belirleyen kararlardır ve bu kararlar İstanbul'u İtilaf Devletleri tarafından işgal edildiği bağlamında kullanılmaktadır.

Verilen bilgiye göre, Sivas Kongresi'nde işgallere karşı kurulan tüm cemiyetler "Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" adı altında birleştirilmiştir. Bu uygulama, ulusal birliği sağlamak amacı taşımaktadır. Türk milletinin bağımsızlık mücadelesini koordine etmek ve ulusal birlik ruhunu güçlendirmek için çeşitli cemiyetlerin birleştirilmesi, işgalcilere karşı daha etkili bir direnişin temelini atmıştır.

Sorunun cevabı A) Kaldırılmıştır. Lozan Barış Antlaşması, Türkiye ile diğer devletler arasındaki ilişkilerde kapitülasyonların kaldırılmasını öngören bir anlaşma olarak bilinir. Kapitülasyonlar, Osmanlı İmparatorluğu döneminde yabancı devletlere tanınmış özel ayrıcalıklar ve ayrıcalıklı statülerdir. Bu anlaşma ile kapitülasyonlar resmi olarak sona ermiştir.

Misak-ı Milli, Türkiye'nin I. Dünya Savaşı sonrası sınırlarını belirleyen bir ulusal programdır. İlk olarak Sovyet Rusya ve ardından Fransa tarafından tanınmıştır. Sovyet Rusya, 16 Mart 1921'de Misak-ı Milli'yi tanıyan ilk büyük devlet olmuştur. Daha sonra Fransa da bu programı tanımıştır.

Mudanya Ateşkes Antlaşması, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Türkiye Cumhuriyeti ile Müttefik Devletler arasında imzalanan bir antlaşmadır. Bu antlaşma ile Türkiye'nin sınırları belirlenmiş ve bazı bölgeler geri alınmış veya silahlı çatışmaya girmeden Türkiye'ye bırakılmıştır. Ancak Boğazlar, Mudanya Ateşkes Antlaşması ile kurtarılan bölgeler arasında değildir çünkü Boğazlar, Lozan Antlaşması'nda ayrı bir statüde ele alınmıştır.