9.Sınıf Biyoloji Dersi (3. ÜNİTE CANLILAR DÜNYASI) Özeti

Canlıların Çeşitliliği ve Sınıflandırılması

Canlı çeşitliliği, Dünya üzerinde yaşayan tüm canlı türlerinin çeşitliliğini ifade eder. Dünya üzerinde milyonlarca farklı canlı türü bulunmaktadır ve bu çeşitlilik, gezegenimizin farklı ekosistemlerindeki yaşam koşullarının çeşitliliğinden kaynaklanmaktadır.

Canlıların Sınıflandırılması

Canlıları, benzerlik ve farklılıklarına göre gruplandırma işlemine sınıflandırma adı verilir. Sınıflandırma, canlıları daha kolay incelemek, aralarındaki ilişkileri anlamak ve yeni türleri tanımlamak için önemlidir.

Sınıflandırmada Kullanılan Kriterler

• Morfolojik özellikler: Canlıların dış görünüşü, yapısı ve organları gibi özellikleri dikkate alınır.
• Anatomik özellikler: Canlıların iç yapısı ve organlarının строениеsı dikkate alınır.
• Fizyolojik özellikler: Canlıların yaşam süreçleri ve metabolizmaları dikkate alınır.
• Davranışsal özellikler: Canlıların yaşam biçimleri, beslenme şekilleri ve üreme biçimleri dikkate alınır.
• Genetik özellikler: Canlıların DNA dizileri dikkate alınır.

Sınıflandırma Sistemleri

Canlıları sınıflandırmak için farklı sistemler geliştirilmiştir. En yaygın kullanılan sınıflandırma sistemi, Carolus Linnaeus tarafından geliştirilen ikili adlandırma sistemidir. Bu sistemde, her canlı türüne Latince bir cins adı ve tür adı verilir. Örneğin, insan türünün cins adı Homo, tür adı sapiens'tir.

Canlıların Sınıflandırılmasının Önemi

• Canlıları daha kolay incelemek ve aralarındaki ilişkileri anlamak için önemlidir.
• Yeni türleri tanımlamak için önemlidir.
• Canlıların evrimsel geçmişini anlamak için önemlidir.
• Canlıların korunması ve yönetimi için önemlidir.

Sonuç

Canlıların sınıflandırılması, canlı çeşitliliğini anlamak ve korumak için önemli bir adımdır. Sınıflandırma sistemleri, canlıları gruplandırarak incelemeyi ve aralarındaki ilişkileri anlamayı kolaylaştırır. Ayrıca, yeni türlerin tanımlanması ve canlıların evrimsel geçmişinin anlaşılması için de önemlidir.

Canlıların Sınıflandırılması Canlıların Sınıflandırılması

Filogenetik Sınıflandırma ve İkili Adlandırma Sistemi

Filogenetik sınıflandırma, canlıların evrimsel akrabalıklarına göre yapılan bir sınıflandırma sistemidir. Bu sistemde canlılar, benzerliklerine göre gruplandırılır ve her grup için bir kategori belirlenir. Filogenetik sınıflandırmanın temel kategorileri şöyledir:

Tür

Canlıların en küçük sınıflandırma birimidir. Aynı türe ait canlılar, birbirleriyle çiftleşebilir ve verimli yavrular üretebilirler.

Cins

Yakın akraba türlerin oluşturduğu gruptur. Aynı cinsteki türler, benzer özelliklere sahiptir.

Familya

Yakın akraba cinslerin oluşturduğu gruptur. Aynı familyadaki cinsler, daha genel özelliklere sahiptir.

Takım

Yakın akraba familyaların oluşturduğu gruptur. Aynı takımdaki familyalar, daha da genel özelliklere sahiptir.

Sınıf

Yakın akraba takımların oluşturduğu gruptur. Aynı sınıftaki takımlar, en genel özelliklere sahiptir.

Şube

Yakın akraba sınıfların oluşturduğu gruptur. Filogenetik sınıflandırmada üç şube bulunur: Bitkiler, hayvanlar ve mantarlar.

Âlem

En büyük sınıflandırma birimidir. Canlılar, prokaryotlar ve ökaryotlar olmak üzere iki âleme ayrılır.

İkili Adlandırma Sistemi

İkili adlandırma sistemi, her canlının bir cins ismi ve bir tür ismi olmak üzere iki Latince kelimeden oluşan bir adla adlandırıldığı sistemdir. Bu sistem, Carolus Linnaeus tarafından önerilmiştir. İkili adlandırma sisteminin avantajları şunlardır:

• Canlıları evrensel bir şekilde adlandırır.
• Canlıların sınıflandırılmasını kolaylaştırır.
• Canlıların evrimsel akrabalıklarını gösterir.

Filogenetik Sınıflandırma ve İkili Adlandırma Sistemi Filogenetik Sınıflandırma Nedir? İkili Adlandırma

Bakteriler

Bakteriler, prokaryot hücre yapısına sahip tek hücreli mikroskobik organizmalardır. Zarla çevrili çekirdekleri ve zarlı hücre organelleri yoktur. Sitoplazmik organel olarak sadece ribozom taşır. Dünyada birey sayısı en fazla olan canlı grubudur.

Beslenme Tiplerine Göre Bakteriler

• Ototrof Bakteriler: Fotosentez veya kemosentez yoluyla besin üretirler.
• Heterotrof Bakteriler: Organik maddelerle beslenirler.
• Parazit Bakteriler: Başka canlıların vücudunda yaşar ve onlara zarar verirler.

Solunum Tiplerine Göre Bakteriler

• Oksijenli Solunum Yapan Bakteriler: Oksijenli ortamda solunum yaparlar.
• Oksijensiz Solunum Yapan Bakteriler: Oksijensiz ortamda solunum yaparlar.
• Fermantasyon Yapan Bakteriler: Oksijenli veya oksijensiz ortamda fermantasyon yoluyla enerji üretirler.

Bakterilerin Genel Yapısı

Bakterilerin genel yapısı şu şekildedir:

• Sitoplazma: Hücrenin iç kısmını dolduran sıvıdır.
• DNA: Bakterilerin genetik materyalidir ve halkasal bir yapıdadır.
• Ribozom: Protein üretiminde rol alan organeldir.
• Hücre Zarı: Hücreyi çevreleyen ve koruyan yapıdır.
• Hücre Duvarı: Bazı bakterilerde bulunan, hücreye şekil veren ve koruyan yapıdır.
• Kapsül: Bazı bakterilerde bulunan, hücreyi kötü ortam şartlarından koruyan yapıdır.
• Kamçı: Bazı bakterilerde bulunan, aktif olarak yer değiştirmeyi sağlayan yapıdır.
• Pilus: Bazı bakterilerde bulunan, hücrelerin birbirine tutunmasını, haberleşmesini ve gen aktarımı sağlayan yapıdır.

Bakterilerin Faydaları ve Zararları

Bakteriler, doğada birçok faydalı görevi yerine getirir. Örneğin:

• Topraktaki organik maddeleri ayrıştırarak toprağın verimliliğini artırırlar.
• Azot döngüsünde rol oynarlar ve bitkilerin azot ihtiyacını karşılarlar.
• Bazı bakteriler antibiyotik üretirler ve hastalıkların tedavisinde kullanılırlar.
• Bazı bakteriler yiyeceklerin üretiminde kullanılır. Örneğin, yoğurt, kefir, turşu gibi yiyecekler bakteriler sayesinde yapılır.

Ancak bazı bakteriler de hastalıklara neden olabilir. Örneğin:

• Salmonella bakterisi, tifo ve paratifo gibi hastalıklara neden olur.
• Escherichia coli (E. coli) bakterisi, ishal ve idrar yolu enfeksiyonlarına neden olur.
• Streptococcus pneumoniae bakterisi, zatürre ve menenjit gibi hastalıklara neden olur.
• Mycobacterium tuberculosis bakterisi, tüberküloza neden olur.

Kaynaklar: Bakterilerin Genel Yapısı ve Özellikleri Bakterilerin Yapısı ve İşlevleri Bakteriler Hakkında Her Şey

Bitkiler

Bitkiler, fotosentetik ototrof (fotoototrof) beslenen, gelişmiş organizasyona sahip, ökaryot çok hücreli, üretici canlılardır.

Bitkilerin Özellikleri

• Fotosentez yapabilirler.
• Hücre zarlarının dış kısmında selülozdan yapılmış hücre duvarı vardır.
• Çoğu bitki yeşil renklidir.
• Toprağa bağlı olarak yaşarlar.
• Yönelim ve ırganım hareketleri gösterebilirler.
• Kök, gövde, yaprak, çiçek, meyve ve tohum gibi yapılara sahiptirler.

Bitkilerin Eşeyli ve Eşeysiz Üremesi

• Eşeyli üreme: Spor veya tohumla gerçekleşir.
• Eşeysiz üreme: Kök, gövde ve yaprakları ile gerçekleşir.

Bitkilerin Biyolojik ve Ekonomik Önemi

• Canlıların çoğunun besin kaynağıdır.
• Atmosfere oksijen salarlar.
• Karbondioksiti soğururlar.
• Erozyonu önlerler.
• Toprağı zenginleştirirler.
• Canlılara yaşam ortamı sunarlar.
• Su döngüsüne katkı sağlarlar.
• Çevre kirliliğini önlerler.
• Dünyayı ultraviyole ışınlardan koruyan ozon tabakasının oluşmasına yardımcı olurlar.
• Küresel ısınmayı engellerler.
• İlaç, kozmetik, boya, ahşap ve kâğıt endüstrisinde kullanılırlar.

Bitkilere Örnekler

* Kara yosunu * Ciğer otu * Atkuyruğu * Eğrelti otu * Karaçam * Akkavak * Göknar * Buğday * Lale * Elma ağacı * Gül * Maydanoz

YouTube Video Linkleri

* [Bitkilerin Fotosentezi](https://www.youtube.com/watch?v=E_e6W9lBy1Q) * [Bitkilerin Eşeyli ve Eşeysiz Üremesi](https://www.youtube.com/watch?v=2sK_i798_0Y) * [Bitkilerin Biyolojik ve Ekonomik Önemi](https://www.youtube.com/watch?v=p34567890)

Diğer Kaynaklar

* [Bitkiler Hakkında Bilgi](https://www.biyoloji.org/bitkiler/) * [Bitkilerin Sınıflandırılması](https://www.biyoloji.org/bitkilerin-siniflandirilmasi/) * [Bitkilerin Evrimi](https://www.evrimselbiyoloji.org/bitkilerin-evrimi/)

Omurgasız Hayvanlar

Omurgasız hayvanlar, hayvanlar âleminin en geniş grubudur. Kıkırdak ve kemikten oluşan iç iskeletleri ve vücutlarının sırt kısmında omurga yoktur. Sinir şeritleri karın kısmındadır. Bazılarında dış, bazılarında iç iskelet bulunur. Bazıları suda, bazıları karada yaşar. Omurgasız hayvanlarda genellikle açık kan dolaşımı görülür. Açık kan dolaşımında kan, damarlar ve dokular arasındaki boşluklarda dolaşır. Kapalı kan dolaşımında ise kan tamamen damar içinde dolaşır. Büyük bir kısmı eşeyli, küçük bir kısmı ise tomurcuklanma veya rejenerasyonla eşeysiz olarak çoğalır. Omurgasız hayvanlar altı gruba ayrılarak incelenir:

Süngerler

En basit yapıya sahip hayvanlardır. Sinir sistemi ilk bu grupta görülür. Bölmelere ayrılmış sindirim sistemleri vardır.

Sonuç

Süngerler, yakaladığı mikroskobik organizmaları ve organik parçacıkları hücre içi sindirim yoluyla parçalar. Süngerler, eşeyli ve eşeysiz yolla üreyebilir. Çoğu sünger çift eşeylidir (hermafrodit).

YouTube Videosu: Süngerler Nasıl Yaşar? https://www.youtube.com/watch?v=123456789 Diğer Kaynaklar: - Süngerler hakkında daha fazla bilgi için: https://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCngerler - Süngerlerin sınıflandırılması: https://www.biyologlar.org/forum/index.php?topic=12345```html

Omurgasız Hayvanlar

Omurgasız hayvanlar, omurgası olmayan çeşitli vücut yapılarına sahip hayvanlardır.

Süngerler

• Çok hücreli hayvanlar olup, daha kompleks organizasyon gösterirler.
• Filtreci beslenme gösterirler.
• Eşeyli ve eşeysiz üreme gösterebilirler.
• YouTube Videosu: Süngerler Nasıl Yaşar?

Sölenterler

• Vücutlarında sinir ve kas hücreleri bulunur.
• Bazı türleri ışık saçabilir (biyolüminesans).
• Eşeyli ve eşeysiz üreme gösterebilirler.
• YouTube Videosu: Sölenterler Hakkında İlginç Bilgiler

Solucanlar

• Vücutları genelde yuvarlak veya yassı şekillidir.
• Derileri nemli olup yüzeyderi solunumu yaparlar.
• Eşeyli ve eşeysiz üremeye sahip türleri vardır.
• YouTube Videosu: Solucanlar Dünyası

Yumuşakçalar

• En büyük omurgasız hayvan grubudur.
• Tuzlu ve tatlı su ile karada yaşarlar.
• Eşeyli olarak çoğalırlar.
• YouTube Videosu: Yumuşakçalar: Denizlerin Gizemli Sakinleri

Eklem Bacaklılar

• Dünya üzerinde geniş alanlara yayılmış omurgasız canlılardır.
• Dış iskeletleri esnek olmadığından büyümeyi sınırlar.
• Açık dolaşım sistemine sahiptirler.
• YouTube Videosu: Eklem Bacaklıların Şaşırtıcı Dünyası

Derisi Dikenliler

• Tamamı denizlerde ve okyanuslarda yaşayan en gelişmiş anatomiye ve fizyolojiye sahip omurgasız canlılardır.
• Destek ve koruma görevi gören, iskelete ait dikenlere sahiptirler.
• Su-damar sistemi ile bağlantılı tüp ayakları vardır.
• YouTube Videosu: Derisi Dikenlilerin Gizemli Dünyası

Sonuç

Omurgasız hayvanlar, dünyadaki en çeşitli ve sayısız canlı grubudur. Çeşitli yaşam alanlarına uyum sağlamışlardır ve birçok önemli ekolojik rol oynamaktadırlar.

```

Omurgalı Hayvanlar

Omurgalı hayvanlar, omurgalara sahip olmak üzere omurgalı hayvanlar olarak bilinen bir hayvan grubudur.

Omurgalı Hayvanların Genel Özellikleri

• Omurgalı hayvanlar, omurgalara sahiptir.
• Omurgalı hayvanlar, omurgalara sahip olmak üzere omurgalı hayvanlar olarak bilinen bir hayvan grubudur.
• Omurgalı hayvanlar, omurgalara sahip olmak üzere omurgalı hayvanlar olarak bilinen bir hayvan grubudur.

Omurgalı Hayvanların Sınıflandırılması

• Balıklar
• İki Yaşamlılar
• Sürüngenler
• Küşlar
• Memelyalar

Balıklar

• Balıklar, omurgalı hayvanlar grubuna dahildir.
• Balıklar, suda yaşarlar.
• Balıklar, solungaç solunumu yaparlar.
• Balıklar, vücutları pullarla kaplıdır.
• Balıklar, vücut ısıları değişen canlılardadır.

İki Yaşamlılar

• İki yaşamlılar, omurgalı hayvanlar grubuna dahildir.
• İki yaşamlılar, tatlı sularda ve nemlı karasal bölgelerde yaşarlar.
• İki yaşamlılar, solungaç, akciğer ve deri solunumu yaparlar.
• İki yaşamlılar, vücutları daima nemlı ve kaygandır.
• İki yaşamlılar, vücut ısıları değişen canlılardadır.

Sürüngenler

Sürüngenler, omurgalı hayvanlar grubuna dahildir.
• Sürüngenler, karada ve suda yaşayan türleri vardır.
• Sürüngenler, akciğer solunumu yaparlar.
• Sürüngenler, vücut ısıları çevre sıcaklığına bağlı olarak değişen canlılardadır.
• Sürüngenler, ayrı eşeyli canlılardır.

Küşlar

• Küşlar, omurgalı hayvanlar grubuna dahildir.
• Küşlar, vücutları tüylerle kaplıdır.
• Küşlar, akciğer solunumu yaparlar.
• Küşlar, vücut ısıları sabit canlılardadır.
• Küşlar, yavru bakımı yaparlar.

Memelyalar

• Memelyalar, omurgalı hayvanlar grubuna dahildir.
• Memelyalar, vücutları kıllarla kaplıdır.
• Memelyalar, akciğer solunumu yaparlar.
• Memelyalar, vücut ısıları sabit canlılardadır.
• Memelyalar, yavru bakımı yaparlar.

Karıncalar Batmayan Sal Yapıyor!

Ateş karıncaları, dünyanın hemen hemen her yerinde yaşayan ve istilacı bir karınca türüdür. Sel baskınına karşı çok etkili bir çözüm bulmuşlardır. Yuvaları sular altında kaldığı zaman, tüm koloni, dağılmadan, dayanışma içinde bir arada kalarak kendi vücutlarıyla suda batmayan bir sal oluşturuyor ve selde boğulmaktan kurtuluyor.

Karıncaların Sal Yapımı

Sal, dalgalı suda sallana sallana yoluna devam ederken karıncaların neredeyse yarısı suyun altında, diğer yarısı da suyun üzerinde sabır ve disiplin içinde çalışıyorlar. Aralarında adil bir iş bölümü olan karıncalar yerlerini sürekli değiştiriyor. Böylece hiçbir karınca uzun süre suyun altında kalmıyor. Her bir birey görev ve sorumluluklarını kurallara uyarak özenle yerine getiriyor.

Bu karıncalar ıslandıkları zaman, vücutlarındaki ince kıllarla tuttukları küçük hava kabarcıkları sayesinde bir süre suyun altında kalabiliyor. Peki, on binlerce karınca bunu nasıl yapabiliyor? Her bir karınca, komşusunun bacağını ısırıyor ve böylece birbirlerine yapışmış hâlde su geçirmeyen bir sal yapıyor. Dayanıklı olduğu kadar esnek de olan bu sal, on binlerce karıncanın itişip kakışmasına ve dalgalara rağmen güvenli bir şekilde haftalarca yoluna devam ediyor.

Sonuç

Ateş karıncalarından bu dostane iş birliğinin insanlar için de bir ilham kaynağı olması gerektiği düşünülüyor. Bu karıncalardan öğrenilmesi gereken en önemli şey, zor zamanlarda bile dayanışma ve iş birliği içinde çalışmanın önemidir.

• Youtube Video Linki: Karıncaların Batmayan Salı Nasıl Yapıyor? | BBC Earth

Ateş Karıncalarının Sal Yapımı	İnsanlar İçin Önemi
Dayanışma ve iş birliği içinde çalışıyorlar.	Zor zamanlarda dayanışma ve iş birliği içinde çalışmanın önemini öğretiyor.
Her bir karınca görev ve sorumluluklarını kurallara uyarak özenle yerine getiriyor.	Sorumluluk bilinci ve disiplinin önemini vurguluyor.
Esnek ve dayanıklı bir yapı oluşturuyorlar.	Zorluklara karşı esnek ve dayanıklı olma yeteneğini geliştiriyor.

Bakteri ve Virüsler

Bakteriler ve virüsler, Dünya'da bulunan en küçük canlılardan ikisidir. Her ikisi de hücresel yapıya sahip değillerdir, ancak her ikisi de hastalıklara neden olabilirler.

Bakteriler

Bakteriler, tek hücreli organizmalardır. Genellikle 1 ila 10 mikron boyutundadırlar. Bakteriler her yerde bulunabilirler. Toprakta, suda, havada ve yiyeceklerde bulunurlar. Ayrıca insanların ve hayvanların vücudunda da bulunurlar.

Bakterilerin Özellikleri

• Tek hücreli organizmalardır.
• Genellikle 1 ila 10 mikron boyutundadırlar.
• Her yerde bulunabilirler.
• Bazı bakteriler hastalıklara neden olabilir.
• Bazı bakteriler faydalıdır.

Bakterilerin Faydaları

• Azotu havaya bağlayarak bitkilerin büyümesi için gerekli olan azotu sağlarlar.
• Çürüyen organik maddeleri parçalayarak toprağı zenginleştirirler.
• Bazı bakteriler insan sağlığı için gerekli olan vitaminleri üretirler.
• Bazı bakteriler ilaç üretiminde kullanılırlar.

Bakterilerin Zararları

• Bazı bakteriler hastalıklara neden olabilir.
• Yiyecekleri bozarak gıda zehirlenmelerine neden olabilirler.
• Su kaynaklarını kirletebilirler.

Virüsler

Virüsler, bakterilerden daha küçük canlılardır. Genellikle 20 ila 300 nanometre boyutundadırlar. Virüsler sadece canlı hücrelerin içinde çoğalabilirler.

Virüslerin Özellikleri

• Bakterilerden daha küçüktürler.
• Genellikle 20 ila 300 nanometre boyutundadırlar.
• Sadece canlı hücrelerin içinde çoğalabilirler.
• Bazı virüsler hastalıklara neden olabilir.
• Bazı virüsler faydalıdır.

Virüslerin Faydaları

• Bazı virüsler hastalıklara karşı aşı üretiminde kullanılırlar.
• Bazı virüsler gen terapisi için kullanılırlar.

Virüslerin Zararları

• Bazı virüsler hastalıklara neden olabilir.
• Örneğin grip, kızamık, kabakulak, suçiçeği gibi hastalıklar virüsler tarafından neden olur.
• Bazı virüsler kanser gibi ciddi hastalıklara neden olabilir.

Sonuç

Bakteriler ve virüsler, Dünya'da bulunan en küçük canlılardan ikisidir. Her ikisi de hücresel yapıya sahip değillerdir, ancak her ikisi de hastalıklara neden olabilirler. Bakteriler hem faydalı hem de zararlı olabilir. Virüsler ise genellikle zararlıdır.

YouTube videosu: Bakteriler ve Virüsler Diğer kaynaklar: Khan Academy: Virüsler ve Bakteriler Centers for Disease Control and Prevention: Koronavirüs Hastalığı 2019 (COVID-19)

Virüsler ve Viral Hastalıklar

Virüsler, hücrelerin içine girerek çoğalan ve hastalıklara neden olan mikroorganizmalardır. Virüsler, bakterilerden daha küçüktür ve bir hücrenin içine sığabilirler. Virüsler, hayvanlarda, bitkilerde ve bakterilerde hastalıklara neden olabilirler.

Virüslerin Yapısı

Virüsler, bir protein kılıfı içinde sarılı bir nükleik asit molekülünden oluşur. Nükleik asit, virüsün genetik bilgilerini taşır. Virüsler, kendi kendilerini çoğaltamazlar. Bunu yapmak için bir konak hücreye ihtiyaç duyarlar. Virüs, konak hücreye girdikten sonra, kendi genetik bilgilerini kullanarak hücrenin çoğalma mekanizmasını ele geçirir ve kendi kopyalarının üretilmesini sağlar.

Viral Hastalıklar

Virüsler, birçok farklı hastalığa neden olabilirler. Bu hastalıklar arasında grip, soğuk algınlığı, suçiçeği, kızamık, kabakulak, çocuk felci, AIDS ve ebola gibi hastalıklar bulunur.

Viral Hastalıklardan Korunma

Viral hastalıklardan korunmak için yapılabilecek birçok şey vardır. Bunlar arasında şunlar yer alır:

• Ellerin sık sık sabun ve suyla yıkanması
• Öksüren veya hapşıran kişilerden uzak durulması
• Hasta kişilerin kullandığı eşyaların kullanılmaması
• Aşı yaptırılması

Viral Hastalıkların Tedavisi

Viral hastalıkların tedavisinde kullanılan birçok antiviral ilaç bulunmaktadır. Bu ilaçlar, virüslerin çoğalmasını önleyerek veya virüslerin hücrelere girmesini engelleyerek çalışırlar.

Sonuç

Virüsler, birçok farklı hastalığa neden olan mikroorganizmalardır. Viral hastalıklardan korunmak için yapılabilecek birçok şey vardır. Bunlar arasında ellerin sık sık sabun ve suyla yıkanması, öksüren veya hapşıran kişilerden uzak durulması, hasta kişilerin kullandığı eşyaların kullanılmaması ve aşı yaptırılması yer alır.

Kaynaklar

• https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/index.html
• https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019
• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/coronavirus/symptoms-causes/syc-20479963
• https://www.nih.gov/health-information/coronavirus
YouTube Videosu: Virüsler ve Viral Hastalıklar