12.Sınıf Astronomi ve Uzay Bilimleri Dersi (5. ÜNİTE ZAMAN VE TAKVİM) Özeti

Zaman Ölçümü

Zaman, genellikle geçmiş, şimdi ve gelecek olarak tanımlanabilen soyut bir kavramdır. Bunu ölçmenin tek yolu, doğada düzenli olarak tekrarlayan olayları kullanmamızdır. Zamanı ölçmek için kullanılan araçlar bu olaylara dayanır.

Su Saatleri

Su saatleri, suyun düzenli akışına bağlı olarak zamanı ölçmeye yarayan araçlardır. MÖ 5.yy'dan kalma bir su saati ile aynı saatin yeniden yapılmış hâli örneklenebilir.

Kum Saatleri

Kum saatleri, kumun, üstteki çanaktan alttaki çanağa akışı ile zamanı ölçen araçlardır. Geçmişi 8. yüzyıla kadar dayanmaktadır.

Güneş Saatleri

Güneş saatleri, güneş ışınlarının, bir cismin üzerinde oluşturduğu gölgeden yararlanılarak geliştirilmiştir. Kullanımı MÖ 1500'lü yıllara kadar uzanır.

Sarkaç Saatleri

Sarkaç saatleri, Galile tarafından keşfedilen sarkaç hareketine dayanır. H. Christian Huygens tarafından zamanı ölçmek için geliştirilmiştir.

Görünür Hareketler ve Zaman

Dünya'nın kendi ekseni etrafında ve Güneş'in çevresinde gerçekleştirdiği hareketler, Ay'ın dönme ve dolanma hareketi, yıldızların görünür hareketi dönemli tekrarlayan hareketlere örnektir. Zamanı belirleyebileceğimiz bir güneş saati yapmak mümkündür.

Bölge Zamanı

Bölge zamanı, her saat diliminde kullanılan ortalama güneş zamanıdır. Aynı saat dilimindeki bölgelerde kullanılan bölge zamanı aynıdır. Türkiye'de 30 derece doğu boylamı, bölge zamanı olarak kullanılır.

Yerel Yıldız Zamanı

Yerel yıldız zamanı, bir gözlemcinin bulunduğu boylama bağlı olarak değişen bir zaman ölçüsüdür. Yıldız günü ve güneş günü arasındaki dönüşüm eşitlikleriyle hesaplanabilir. Yerel yıldız zamanı, günlük yaşam için kullanışlı değildir.

Sonuç

Zaman ölçümü, günlük yaşamımızın vazgeçilmez bir parçasıdır. Zamanı ölçmek için kullanılan araçlar, doğada düzenli olarak tekrarlayan olaylara dayanır. Bölge zamanı ve yerel yıldız zamanı, iki farklı zaman ölçü birimidir. Bölge zamanı, günlük yaşam için kullanılırken, yerel yıldız zamanı astronomide kullanılır.

• Zaman Ölçümü Tarihi
• Timekeeping

Zaman ve Görelilik

Zaman, bir anı başka bir anla kıyasladığımızda ortaya çıkan algıdır. Zaman algı sonucu oluşan ve tamamen algılayan kişiye bağlı, göreceli (izafi) bir kavramdır.

Görelilik Teorisi

Görelilik Teorisi, 20. yüzyılın en büyük fizikçisi olan Albert Einstein'a aittir. İzafiyet Teorisi olarak da bilinen teoriye göre uzay ve zaman bir algıdır. Mutlak zaman yoktur; uzay ve zamanı algılamamız, bulunduğumuz yere ve hareketlerimize bağlıdır. Bir cismin hızına ve konumuna göre, zaman hızlı veya yavaş geçer. Cisim hızlandıkça zaman yavaşlar.

Sonuç

Uzay, zaman ve kütle birbirleriyle sıkı bir şekilde ilişkilidir. İşte bu ilişkinin anlaşılmasını sağlayan teoriye göreliliktir. Einstein'ın görelilik teorisi, uzayın ve zamanın mutlak olmadığını, hızla hareket eden cisimler için uzayın daralıp zamanın yavaşladığını ortaya koymaktadır.