10.Sınıf Temel Dinî Bilgiler Dersi (3. ÜNİTE İSLAM VE HUKUK) Özeti

İslam Hukuku

İslam hukuku, İslam dininin temel kaynakları olan Kur'an ve Sünnet'e dayanan ve Müslümanların günlük hayatlarını düzenleyen hukuk sistemidir.

Helal ve Haram

Dinimizde yapılması serbest bırakılmış hususlara helal, yapılması yasaklanmış olanlara haram denir.

Helaller ve Haramlar

Helaller ve haramlar; yeme, içme, giyim, kuşam ve kazanç gibi hayatın tüm alanlarını kapsar.

Helal Alanının Genişliği

Dinimizde helal alanı, haram alanından daha geniştir.

• Örneğin, Allah’ın (c.c.) insanlara bahşettiği birçok içecek helalken, sadece alkollü içecekler haram kılınmıştır.
• Yine yaratılan pek çok yiyecek helalken, domuz eti, leş ve kanı akmadan ölmüş hayvan eti gibi belli başlı birkaç yasak söz konusudur.

Zarûret Hallerinde Haramların Mübah Olması

Normal şartlarda haram kılınmış fiiller dahi zaruret durumlarında, zaruret miktarı kadar ve geçici olarak mübah olabilmektedir.

• Böyle durumlarda “Zarûretler haram olan şeyleri mübah kılar.” prensibine göre hareket edilir.
• Kur’an’da “Allah size ancak ölüyü (leşi), kanı, domuz etini ve Allah’tan başkası adına kesileni haram kıldı. Her kim bunlardan yemeye mecbur kalırsa, başkasının hakkına saldırmadan ve haddi aşmadan bir miktar yemesinde günah yoktur. Şüphe yok ki Allah çokça bağışlayan, çokça esirgeyendir.” buyrularak bu konuya vurgu yapılmıştır.

Giyim-Kuşam

Giyim-kuşam konusunda ise temiz ve israfa kaçmadan giyinmek gibi genel kurallar konulmuştur.

Giyim-Kuşamda Helal ve Haram

Bunun dışında Kur’an’a aykırı olmadığı müddetçe insanların kültürel, coğrafi ve milli özelliklerinin gerektirdiği giyinme biçimlerine müdahale edilmemiştir.

Oyun ve Eğlence

Oyun ve eğlence konusunda dinimiz şans faktörüne bağlı, emeğe dayanmayan veya bir başkasının malını haksız bir şekilde elde etmeyi içeren oyun ve eğlence anlayışlarını yasaklamıştır.

Yasaklanan Oyun ve Eğlenceler

Bunlar kumar oynama, şans oyunları, canlılara zarar veren tehlikeli eğlence faaliyetleridir.

Serbest Bırakılan Oyun ve Eğlenceler

Bunun dışında zekaya, beceriye veya bir yeteneğe dayanan ve bir başka varlığa da zarar vermeyi içermeyen tüm faaliyetler serbest bırakılmıştır.

• Bunlar ise spor müsabakaları, zekâ oyunları, bilgi ve yetenek yarışmaları gibi etkinliklerdir.

Adaletin Gözetilmesi

Adalet, hakka ve hukuka uygunluk, herkese kendine uygun düşeni, kendi hakkı olanı verme gibi anlamları içerir.

Adaletin Sağlanması

Ancak adalet kişisel anlayışlara göre değil, hukukun öngördüğü esaslara göre sağlanır.

Kan Davalarının Yasaklanması

Adaletten sapmadan ve gerektiği gibi cezalandırmanın önemini vurgulayarak kan davalarının yasaklanması da bu adalet kavramını destekler.

Suçun Şahsiliği

Dinimizde insanlar yaptığı hatalar veya işlediği günahlar konusunda cezalandırılırken bireysel olarak değerlendirilir.

Suç ve Cezada Bireysel Yargılama

Başka bir ifadeyle bir kişi anne, baba veya herhangi bir yakınının işlediği bir günah yüzünden kınanamaz veya cezalandırılamaz.

Suç ve Ceza Arasında Denge

Suç ve ceza dengeli bir şekilde belirlenmelidir.

Suçun Niteliğini Belirleyen Unsurlar

• Suç işleyen kişinin yaşı, akli dengesi
• İşleniş şartları ve sebepleri
• Zararın boyutu ve telafi edilebilirliği
• Suç işleme niyeti

Nefsi Müdafaa

Kişinin, kendisini savunmak için işlediği suçlar nefsi müdafaa kapsamında değerlendirilir.

Kamu Yararı

Kamu yararı, toplumun ortak yararını ifade eder.

Kul Hakkı ve Kamu Yararının Gözetilmesi

İslam hukuku, kul hakkını ve kamu yararını gözeterek toplumsal düzeni sağlar.

İslam Hukuku ve Kamu Yararı

İslam hukuku, Allah'ın (c.c.) emir ve yasaklarına uygun olarak bireysel ve toplumsal hayatı düzenlemeyi amaçlar. Kişiyi dünya ve ahiret hayatında iyiye, güzele ve doğruya ulaştırmayı hedefler. Kamu yararı ise, toplumun faydasına bir durumu içermekle beraber; toplumun zararına olmamayı da ifade eder.

Kamu Yararının Gözetilmesi

Kamu yararı, toplumun ihtiyaçlarının karşılanması ve problemlerinin çözümü noktasında bireysel çıkarların göz ardı edilmesi anlamına gelir. İslam hukuku kamu yararı kavramını temel ilkelerinden biri olarak kabul eder. Kamu yararı gözetilerek yapılan uygulamalar, toplumun refah düzeyinin yükselmesine ve huzurlu bir ortamın sağlanmasına katkı sağlar.

• Kamu yararı, bireysel çıkarların önünde gelir.
• Kamu yararı için gerekli olan hallerde, bireysel mülkiyet hakkı dahi sınırlandırılabilir.
• Kamu yararı, hukuksal düzenlemeler ve kamu politikalarıyla korunmalıdır.

İslam Hukukunun Kaynakları

İslam hukukunun dört temel kaynağı vardır:

Hukuk ile Ahlak İlişkisi

Hukuk ve ahlak, toplum düzenini sağlamak için gerekli olan iki önemli unsurdur. Hukuk, dışsal yaptırımlarla davranışları düzenlerken, ahlak içsel vicdani değerlerle davranışları düzenler. Her ikisi de toplumda huzur ve güven ortamının sağlanmasına katkı sağlar.

Sonuç

İslam hukuku, kamu yararını gözeterek bireysel ve toplumsal hayatı düzenlemeyi hedefler. İslam hukukunun dört temel kaynağı vardır. Hukuk ve ahlak, toplum düzenini sağlamak için gerekli olan iki önemli unsurdur.

Kaynaklar:

• Diyanet İşleri Başkanlığı, İslam İlmihali
• Prof. Dr. Hayrettin Karaman, İslam Hukuku Dersleri