5.Sınıf Türk Sosyal Hayatında Aile 2.Dönem 1.Yazılı - Klasik

Eski Türklerde aile hukuku töreye göre düzenlenmiştir. Miras, mülkiyet ve ceza hukuku töreye göre belirlenmiş, Türklerde devletin devamlılığının sağlanması amacıyla işlenen suçlar cezalandırılmıştır.

Eski Türklerde aile, toplumun ve devletin temeli olarak görülmüştür. Aile, toplumun sağlam temeller üzerine oturmasında önemli rol oynar. Aile aynı zamanda Türk milletinin güç merkezini de oluşturur.

Eski Türklerde oğlan için kullanılan sözcükler içi, ataç ve oğul idi. İçi sözcüğü büyük erkek çocuklar için kullanılırken, ataç sözcüğü hem oğul hem de babasına çeken oğlan anlamında kullanılırdı. Oğul ise genel olarak oğlan çocuğu anlamında kullanılan bir sözcüktü.

Eski Türklerde anne için kullanılan sözcükler öğ, ana, uma, aba ve apa idi. Ög sözcüğü yaygın olarak kullanılırken, uma Arapça "anne" sözcüğünden türemiştir. Aba ve apa ise daha çok büyük anne ve anneanne anlamında kullanılırdı.

Eski Türklerde kalın, bir emek ve fedakârlık olarak görülmüştür ve kalının miktarı ne kadar yüksek olursa, gelinin, damadın ve ailenin prestijleri de o kadar artmaktaydı.

Eski Türklerde evlilik, eşlerin rızası, ailelerin karşılıklı rızası, söz kesme ve kalının ödenmesi olmak üzere dört temel unsur ile gerçekleşirdi.

Kalın, Türklerde evlilik öncesi dönemde kız tarafına verilen mal veya hayvan sürüsüne verilen addır. Gelin alma, düğün günü damadın ve arkadaşlarının gelini baba evinden alma törenine verilen addır. Saçı geleneği ise, düğünün sonunda gelinin başından saçılarak dağıtılan armağanlardır.

Yakın akrabadan evlat edinmede herhangi bir tören yapılmadan analığın bulunduğu çadıra getirilen çocuğun beşiğine aşıklı kemik konulur ve bozkaska adı verilen kurban kesilir. Kendi soyundan olmayan akraba dışından evlat edinme töreninde babalığın yakın ve uzak akrabaları hazır bulunur. Beyaz deve, at gibi hayvanlardan da bozkaska kesilir. Çocuğun eline kurbanın aşıklı kemiği verilir. Satın alma yoluyla evlat edinmede satın alınan çocuklar evlatlıktan ziyade emekleri karşılığında alınmış işçiler olarak değerlendirilmektedir.

Durkheim, Grenard'ın görüşlerine katılmamakta ve Doğu Türkistan Türklerindeki demokrat aile tipinin, maderî aile tipinin bir evrimi olduğunu ileri sürmektedir.

Gökalp, Türk aile yapısının aşamalarını beş başlık altında incelemiştir. Bunlar boy, sop, soy, pederî aile ve evlilik ailesidir. Her bir aşama farklı özelliklere sahip olup, Türk aile yapısının tarihsel gelişimini ortaya koymaktadır.

Eski Türklerde aile içindeki roller oldukça belirgindi. Baba, ailenin reisi ve otorite figürüydü. Baba, aile üyelerini korur ve geçindirirdi. Anne, çocukların bakımından sorumluydu ve ev işlerini yürütürdü. Çocuklar, babaya ve anneye itaat etmek ve onların emirlerine uymak zorundaydı. Eski Türklerde ailenin en önemli görevi, çocuk yetiştirmekti. Çocuklar, küçük yaştan itibaren ata binmek, ok atmak ve kılıç kullanma gibi beceriler öğreniyorlardı.

Gökalp, bu aile tiplerinin her birinin farklı özelliklere sahip olduğunu ve zaman içinde birbirlerinden farklılaştığını söyler.

Eski Türklerde kadınlar, diğer topluluklardaki kadınlara göre daha özgür ve eşit haklara sahipti. Eski Türk kadınları, miras hakkına sahipti ve boşanma hakkına da sahipti. Eski Türklerde ayrıca leviratus sistemi vardı. Bu sistem, bir erkeğin ölümü halinde dul kalan karısının, ölen erkeğin kardeşlerinden biriyle evlenmesini gerektiriyordu.

Eski Türklerde aile, toplumun temel birimiydi. Aile, bireylerin ihtiyaçlarını karşılayan ve onları koruyan bir yapıydı. Eski Türklerde ailenin yapısı, diğer topluluklardan farklıydı. Eski Türklerde aile, daha özgür ve eşitlikçi bir yapıya sahipti.

Eski Türklerde aile içerisinde kadının hür olması durumu diğer topluluklarda hemen hiç görülmemektedir. Kadının korunmasını hedef alan leviratus sistemi Moğollar hariç diğer topluluklarda yoktur. Diğer topluluklarda görülen yakın akraba ile evlenme (Yunan, Roma, İran); kardeşi ve kızları ile evlenme (Hind, İran), birbirlerinin karılarını satın alma, karısının çocuk yapması için başkasına takdim etme (Yunan, Hind, Arap); kadınları yakma (Hind) vb… gibi adetlere Türk ailesinde rastlanmaz. Aile içerisinde çocukların satılmasına, öldürülmesine (Çin, Yunan, Hind, Roma) ve diri diri gömülmesine (Arap) eski Türk ailesinde tesadüf edilmemektedir. Eski Türklerde özel mülkiyet vardı. Diğer topluluklarda ailede mülkiyetin ortaklık esasına dayalı olduğu anlaşılmaktadır. Eski Türklerde aile içerisinde kadınların özgürlükleri diğer topluluklara göre daha fazlaydı. Eski Türklerde kadının korunmasını hedef alan leviratus sistemi vardı. Eski Türklerde sadece erkek çocuğuna değer verilirdi. Bu yanlış bir bilgidir. Eski Türklerde aile içerisinde çocukların satılmasına, öldürülmesine ve diri diri gömülmesine rastlanmaz.

Türk toplumunun temelini aile oluşturmaktadır. Aile, evlilik ve kan bağına dayalı olarak karı, koca ve çocuklardan oluşmuş toplumun en küçük birimidir ve bütün toplum tipleri arasında önemli bir sosyal kurumdur. Bozkırdaki en temel sosyal birim, genellikle çadır sayısıyla ölçülen hanedir. Bundan dolayı Türklerde aynı çatı altında yaşayanlar "hane halkı" olarak adlandırılmıştır. Yuvalı-Demirci'ye göre hane halkını oluşturan fertler, genellikle aynı yerde ikamet eden, aynı geliri paylaşan ve aralarında iş bölümü olan bireylerden oluşmaktadır. Ailenin oluşumu akrabalık ilişkisine dayalıdır. Ana, baba ve çocuklardan oluşan çekirdek yapıya sahiptir. Aile, tarafların akrabalık ilişkilerine dayalı olarak oluşmuş ekonomik ve toplumsal bir birliktir. Koca, ailenin toplum olma anlayışının başlangıcı olduğunu vurgulamaktadır. Ona göre aile, birbirine akrabalık bağları ile bağlı bulunan bireylerin toplamından oluşmaktadır. Kafesoğlu ise eski Türk toplumundaki ailenin bütün toplumsal bünyenin çekirdeği durumunda olduğunu belirtmektedir. Gökalp, eski zamanlarda çocuğun anasının boyuna mensup olduğunu sonradan babasının boyuna girdiğini belirtmektedir. Ona göre bu durumun sebebi eski devirde kocanın "kalın" vererek karısını kendi obasına götürmesidir. Gökalp, çocuğun bu obanın toplum hayatı içine girince yavaş yavaş toplum vicdanıyla dolmaya başladığını aktarmaktadır. Bundan dolayı boyun anne boyundan baba boyuna geçtiğini savunmaktadır.

1. Büyük ailelerde düzen tamamen mekaniktir. 2. Yakut Türklerinde semiyenin adı ‘sip’tir. 3. Semiyenin pederî ve maderî semiyelerden bileşik olduğunu başka kaynaklardan öğrenmekteyiz. 4. Maderî büyük ailede çocuğun babası ile hiçbir toplumsal akrabalığı yoktur. 5. Maderî büyük ailede çocuğun velisi ‘dayı’sıdır. 6. Avcılık döneminde kızlar erkekten fazla hukuka maliktiler. 7. Zadruga, ‘bölünmez asabe’ anlamındadır. 8. Pederşahî ailede, bazı toplumlarda asabeye ait bütün mal, asabe reisinin olur. 9. Soy’da hem erkek tarafından, hem de kadın tarafından gelen akrabalar vardır. 10. Eski Türklerde, din ile sihrin eşitliğinin erkekle kadının eşitliğine neden olduğu belirtilmiştir.