2024-2025 9.Sınıf Coğrafya Dersi 1.Dönem 1.Yazılı Soruları (2021-10-12)

I. ifade yanlıştır çünkü troposfer, yeryüzüne en yakın olan atmosfer katmanıdır, ancak yükseklikleri ortalama 7-17 km arasında değişir ve yeryüzüne çok daha yakın bir kısmıdır. III. ifade yanlıştır çünkü mezosfer, göktaşlarının yeryüzüne büyük parçalar halinde ulaşmasını önler. Aslında mezosfer, göktaşlarının büyük bir kısmını atmosferde yanarak yok eder. Diğer ifadeler olan II. ve IV. doğrudur. II. ifade doğrudur çünkü hava olayları, atmosferin en alt katmanlarından biri olan troposferde meydana gelir, özellikle meteorolojik olaylar burada gerçekleşir. IV. ifade de doğrudur çünkü termosfer, atmosferdeki gazların en yoğun olduğu katmandır.

Sorunun cevap anahtarı "E) I, II ve III" olarak belirtilmiştir. I. ifade doğrudur çünkü güneş ışınlarının dünya üzerine düşme açısı, yıl içinde değişir. Bu açı, mevsimlerin oluşmasında önemli bir faktördür. II. ifade doğrudur çünkü güneş ışınlarının dünya üzerine düşme açısı, dünyanın ekseni etrafında eğik bir eğilimle dönmesi ve aynı zamanda güneşin dünya etrafındaki yörüngesel hareketi nedeniyle değişir. III. ifade doğrudur çünkü güneş ışınlarının yıl boyunca farklı açılarla düşmesi, yeryüzündeki sıcaklık değişimlerini ve mevsimleri etkiler. Daha dik açılarla gelen güneş ışınları daha fazla ısı enerjisi taşırken, daha düşük açılarla gelen güneş ışınları daha az ısı enerjisi taşır ve bu nedenle sıcaklık değişir.

Sorunun cevap anahtarı "B) 21 Haziran" olarak verilmiştir. I. ifade doğrudur çünkü güneş ışınları Yengeç dönencesine dik açı ile düşer. 21 Haziran'da Güneş, Yengeç Dönencesi üzerine 90 derecelik bir açıyla gelir. II. ifade doğrudur çünkü 21 Haziran'da Güneş, Yengeç Dönencesi üzerinde doğrudan tepede bulunur ve gölge oluşmaz. III. ifade doğrudur çünkü 21 Haziran'da aydınlanma çemberi (aydınlık ve karanlık bölgelerin sınırı), kutup dairelerinden geçer.

Sorunun cevap anahtarı "B) Nüfus coğrafyası" olarak belirtilmiştir. Fiziki coğrafya, doğal olayları, yeryüzündeki şekilleri, iklimi, bitki örtüsünü, su kaynaklarını ve diğer doğal süreçleri inceleyen bir coğrafya dalıdır. Bu nedenle, fiziki coğrafya, fiziksel ve doğal özelliklerle ilgilenirken, insanların yerleşimleri, nüfus dağılımı ve nüfusun coğrafi dağılımı gibi konular nüfus coğrafyasının inceleme alanına girer.

Sorunun cevap anahtarı "C) Beşeri ortam" olarak verilmiştir. Doğal ortam, litosfer, hidrosfer, biyosfer ve atmosfer gibi doğal unsurlardan oluşurken, beşeri ortam insanların etkisi ve faaliyetleri sonucu oluşan bir bileşendir. Beşeri ortam, insanların yerleşimleri, ekonomik etkinlikleri, sosyal yapıları ve kültürel faaliyetleri ile ilgilenir.

Cevap: C) I, II ve III I. Köprü, insanlar tarafından yapılan bir yapıdır ve beşeri (insan yapısı) bir ortam bileşenidir. II. Tarım, insanların bitki yetiştirme ve hayvancılık gibi faaliyetleriyle ilgili bir beşeri faaliyettir, dolayısıyla beşeri bir ortam bileşenidir. III. Bina, insanlar tarafından inşa edilen yapılar arasında yer alır ve beşeri bir ortam bileşenidir.

Cevap: B) II ve III I. İfadesi yanlıştır, çünkü doğal ortam sadece cansız varlıklardan ibaret değildir; canlı varlıkları da içerir. II. İfadesi doğrudur, çünkü doğal ortam, taş, su, hava gibi cansız bileşenlerin yanı sıra canlıları da içerir. III. İfadesi doğrudur, çünkü doğal ortam içerisinde yer alan kayaçlar ve tabakalar doğal süreçler sonucu oluşmuş doğal bileşenlerdir.

Cevap: C) I, II ve III I. Litosfer, yeryüzünün katı dış tabakasını temsil eder ve doğal ortamın fiziksel bileşenlerinden biridir. II. Hidrosfer, dünyadaki suların (okyanuslar, denizler, göller, nehirler vb.) tümünü ifade eder ve doğal ortamın önemli bir bileşenidir. III. Atmosfer, gezegenin gaz tabakasını oluşturan hava katmanıdır ve doğal ortamın diğer bir önemli bileşenidir.

Cevap: C) Vadi Hidrosfer, dünyadaki tüm suların (denizler, göller, akarsular, okyanuslar vb.) toplamını ifade eder. Vadi ise bir çöküntü veya erozyon sonucu oluşan yer şekli olup, doğrudan suların biriktiği bir ortam değildir.

Ülkemizin en batısındaki nokta Çanakkale'dir. Türkiye'nin coğrafi konumuna göre, Çanakkale ülkenin en batısında bulunan bir il ve boğazdır. Dolayısıyla doğru cevap E) Çanakkale'dir.

Cevap: D) I, II ve III I. Güneş ışınlarının geliş açısı, enlem derecesine bağlı olarak değişir. Enlem arttıkça güneş ışınları daha dik açıyla gelir. II. Sıcaklık dağılışı, enlem derecesine göre değişir. Kutuplardan ekvatora doğru gidildikçe genellikle sıcaklık artar. III. İklim tipleri, coğrafi enlem bölgelerine göre değişir. Enlem, iklimi etkileyen önemli faktörlerden biridir.

Doğru cevap A) İki paralel arasındaki uzaklık 21 km'dir ifadesidir. Paraleller, dünya yüzeyinde çizilen ve birbiriyle hiçbir zaman kesişmeyen çizgilerdir. Dolayısıyla, paraleller arasındaki uzaklık sabit değildir ve 21 km olarak belirtilen ifade yanlıştır.

Cevap Anahtarı: C) Mutlak konum Soruda, bir noktanın ekvatora ve başlangıç meridyenine göre yerine ne denir sorusu sorulmaktadır. Bu tanıma göre, noktanın kesin ve sabit bir şekilde coğrafi konumu ifade edilmektedir. Diğer seçeneklerde ise, göreceli konum (B) bir noktanın diğer noktalara göre konumunu ifade ederken, koordinat konum (D) ve noktanın koordinatları (E) ise konumu belirli bir koordinat sistemi içerisinde ifade etmeye yönelik terimlerdir. Ancak, "mutlak konum" (C) terimi, bir noktanın dünya üzerindeki kesin coğrafi konumunu ifade etmek için kullanılan doğru cevaptır.

Cevap Anahtarı: D) Sağlık coğrafya Ebola virüsünün ortaya çıkması sağlıkla ilgili bir konudur. Bu olay, hastalıkların yayılma biçimini, etkilediği coğrafya alanlarını, sağlık hizmetlerinin dağılımını ve enfeksiyon kontrolünü inceleyen Sağlık Coğrafyası kapsamına girer.

Cevap Anahtarı: C) Ziraat coğrafyası Soruda, ekim, dikim, hayvancılık, balıkçılık gibi etkinliklerin yeryüzündeki dağılışını inceleyen beşeri ve ekonomik coğrafya alt bilim dalı hangisi olduğu sorulmaktadır. Bu tür etkinliklerin yerleşme, nüfus, kültürel veya tarihi yönleriyle ilgilenmek yerine, tarım ve tarım ürünleriyle ilgili coğrafi konuları inceleyen bilim dalı ziraat coğrafyasıdır. Ziraat coğrafyası, tarımsal faaliyetlerin coğrafi dağılışını ve etkileşimlerini araştırarak bu alandaki coğrafi faktörleri analiz eder.

Cevap Anahtarı: A) Hidrografya Yer altı ve yer üstü sularının incelendiği coğrafya alanı "Hidrografya"dır. Bu alan, su kaynaklarının dağılımını, su akışını, göl ve nehirleri, su döngüsünü ve su ile ilgili fenomenleri inceler.

Cevap Anahtarı: E) Klimotoloji Soruda, iklimin ve iklim elemanlarının yeryüzündeki oluşumunu ve dönüşümünü inceleyen fiziki coğrafya alanı hangisidir sorusu sorulmaktadır. Bu bağlamda, iklim biliminin temel amacı, atmosferin çeşitli unsurları arasındaki etkileşimleri analiz ederek dünya genelinde iklimin nasıl oluştuğunu anlamaktır. Bu nedenle, iklimin fiziki unsurlarını ve coğrafi dağılışını inceleyen alan klimotoloji olarak adlandırılır.

Cevap Anahtarı: D) Beşeri ve Ekonomik coğrafya İnsanın doğal sistemler içindeki faaliyetlerini inceleyen coğrafya alt bilim dalı "Beşeri ve Ekonomik Coğrafya"dır. Bu alanda insan etkinliklerinin yer seçimi, yerleşim yerleri, nüfus dağılımı, ekonomik faaliyetler, ulaşım ağları gibi konular incelenir.

Cevap Anahtarı: A) Yalnız I (Nüfus coğrafyası) Beşeri ve ekonomik coğrafya, insanların ve ekonominin coğrafi dağılımını inceleyen alanları içerir. Verilen seçenekler arasında yalnızca I) Nüfus coğrafyası, beşeri coğrafyanın bir alt dalıdır. Ülkeler coğrafyası (II) ve biyocoğrafya (III) ise başka coğrafya alt alanlarına aittir. Dolayısıyla, doğru cevap yalnızca I) Nüfus coğrafyasıdır.

Cevap Anahtarı: B) Biyosfer Doğayı oluşturan canlı ve cansız unsurların etkileşim içinde bulunduğu, yaşamın var olduğu alan "Biyosfer"dir. Biyosfer, yeryüzünde yaşamın bulunduğu tabakadır ve canlı organizmaların, bitki ve hayvanların yaşam alanını kapsar.

Verilen ifadelerin hepsi de insanların doğaya verdiği zararlar arasında gösterilebilir. Tarım alanlarının amaç dışı kullanılması, bitki örtüsünün tahrip edilmesi, hızlı ve plansız şehirleşme, sanayi kuruluşlarının kontrolsüz olması ve atmosfere bırakılan sera gazları, çevreye zarar veren insan etkileşimlerine örnek olarak verilebilir.

Cevap Anahtarı: A) I, II ve III Verilenler arasında seramik (I), tuğla (II) ve kiremit (III) bulunmaktadır. Bu ürünler, killi toprakların işlenmesiyle elde edilir ve yapımında kullanılır. Seramik, tuğla ve kiremit üretimi için killi toprağın kullanılması, bu malzemelerin fabrikalarının killi toprakların bol miktarda bulunduğu bölgelerde kurulması anlamına gelir. Dolayısıyla, seramik, tuğla ve kiremit fabrikalarının killi toprakların bulunduğu yerlerde kurulması muhtemeldir.