5.Sınıf Fen Bilimleri 1.Dönem Yazılı

Ay'ın dolunay evresinden sonra gelen ana evresi "İlk dördün"dür.

Güneş'in yapısında bol miktarda helyum bulunur.

İşte her bir vitamin için en çok bulunduğu üç besin kaynağı ve bu vitaminin eksikliğinde ortaya çıkan hastalıklar:
1. **A Vitamini:**
- Balık karaciğeri: A vitamini bakımından zengindir.
- Havuç: Beta-karoten içerir, vücut tarafından A vitamini olarak kullanılır.
- Ispanak: A vitamini içerir.
*Eksikliğinde ortaya çıkan hastalık:* A vitamini eksikliği, gece körlüğü gibi gözle ilgili sorunlara ve bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olabilir.
2. **B Vitamini (B1, B2, B3, B5, B6, B7, B9, B12 gibi birçok alt türü bulunur):**
- Koyu yeşil yapraklı sebzeler: Özellikle B9 vitamini (folik asit) içerir.
- Yumurta: B12 vitamini içerir.
- Sığır eti: B1 vitamini (tiamin) içerir.
*Eksikliğinde ortaya çıkan hastalık:* Her B vitamini eksikliği farklı semptomlara neden olur. Örneğin, B12 eksikliği anemiye yol açabilir, B1 eksikliği beriberi hastalığına neden olabilir.
3. **C Vitamini:**
- Portakal: C vitamini içeriği yüksektir.
- Kırmızı biber: C vitamini bakımından zengindir.
- Çilek: C vitamini içerir.
*Eksikliğinde ortaya çıkan hastalık:* C vitamini eksikliği skorbüt hastalığına neden olabilir, bu hastalık ciltte kanamalara, diş eti problemlerine ve bağışıklık sistemi zayıflamasına yol açar.
4. **D Vitamini:**
- Balık yağı: D vitamini içeriği yüksektir.
- Süt: Genellikle D vitamini ile takviye edilir.
- Mantar: Güneş ışığına maruz kalmış mantarlar D vitamini içerebilir.
*Eksikliğinde ortaya çıkan hastalık:* D vitamini eksikliği raşitizm (çocuklarda kemik gelişim bozukluğu) ve osteomalazi (yetişkinlerde kemiklerin zayıflaması) gibi problemlere neden olabilir.
5. **E Vitamini:**
- Badem: E vitamini içerir.
- Ayçiçeği yağı: E vitamini bakımından zengindir.
- Ispanak: E vitamini içerebilir.
*Eksikliğinde ortaya çıkan hastalık:* E vitamini eksikliği, sinir hasarı, kas zayıflığı ve bağışıklık sistemi problemlerine yol açabilir.
6. **K Vitamini:** - Brokoli: K vitamini içeriği yüksektir.
- Koyu yeşil yapraklı sebzeler: K vitamini içerir.
- Brüksel lahanası: K vitamini bakımından zengindir.
*Eksikliğinde ortaya çıkan hastalık:* K vitamini eksikliği kan pıhtılaşma sorunlarına yol açabilir.

İşte belirttiğiniz besinlerin hangi besin içeriği bakımından zengin olduğu: 1. **Yumurta:** - Protein: Yumurta, yüksek kaliteli protein kaynağıdır ve özellikle içinde bulunan biyolojik değeri yüksek bir protein türü olan amino asitlerle zengindir. - B12 Vitamini: Yumurta, B12 vitamini içerir. - Biotin (B7 Vitamini): Biotin, yumurtanın sarısında bol miktarda bulunur. - Kolin: Yumurta, kolin adı verilen bir besin maddesi kaynağıdır. 2. **Bal:** - Karbonhidratlar: Balın ana bileşeni, doğal şekerler olan glukoz ve fruktoz karbonhidratlarıdır. - Antioksidanlar: Bal, antioksidanlar açısından zengin olabilir. 3. **Tereyağı:** - Yağ: Tereyağı, özellikle doymuş yağlar bakımından zengindir. - A Vitamini: Tereyağı, A vitamini içerir. 4. **Nohut:** - Protein: Nohut, bitkisel protein kaynağıdır. - Lif: Nohut, lif bakımından zengindir. - Folik Asit: Nohut, folik asit içerir. - Demir: Demir minerali bakımından zengin bir besindir. 5. **Pirinç:** - Karbonhidratlar: Pirinç, temel olarak karbonhidratlar içerir ve bu nedenle önemli bir enerji kaynağıdır. - B Vitaminleri: Pirinç, çeşitli B vitaminlerini içerebilir, özellikle B1 vitamini (tiamin). Besin içerikleri, besinlerin türüne, çeşidine ve yetiştirildikleri koşullara bağlı olarak değişebilir, bu nedenle belirli bir besinin içeriği markaya, çeşide ve hazırlama şekline göre değişiklik gösterebilir.

İşte belirttiğiniz besinlerin hangi besin içeriği bakımından zengin olduğu: 1. **Peynir:** - Protein: Peynir, yüksek kaliteli protein kaynağıdır. - Kalsiyum: Peynir, kalsiyum minerali içerir. - Süt Ürünü Yağlar: Peynir, sütten elde edildiği için süt ürünü yağlarını içerir. - B12 Vitamini: Bazı peynir türleri B12 vitamini içerebilir. 2. **Zeytin:** - Sağlıklı Yağlar: Zeytinler, sağlıklı doymamış yağlar ve oleik asit içerir. - Antioksidanlar: Zeytinler, antioksidanlar açısından zengindir. 3. **Süt:** - Kalsiyum: Süt, kalsiyum minerali bakımından zengindir. - Protein: Süt, yüksek kaliteli protein kaynağıdır. - B2 (Riboflavin) Vitamini: Süt, B2 vitamini içerir. - D Vitamini: Bazı süt ürünleri D vitamini ile takviye edilir. 4. **Ceviz:** - Sağlıklı Yağlar: Cevizler, omega-3 yağ asitleri ve doymamış yağlar açısından zengindir. - Protein: Cevizler, bitkisel protein kaynağıdır. - Lif: Cevizler, lif bakımından zengindir. - Antioksidanlar: Cevizler, antioksidanlar içerir. 5. **Tavuk Eti:** - Protein: Tavuk eti, yüksek kaliteli hayvansal protein kaynağıdır. - B3 (Niasin) Vitamini: Tavuk eti, B3 vitamini içerir. - B6 (Piridoksin) Vitamini: Tavuk eti, B6 vitamini içerir. - Selenyum: Tavuk eti, selenyum minerali bakımından zengindir. Besin içerikleri, besinlerin türüne, çeşidine, ve yetiştirildikleri koşullara bağlı olarak değişebilir. Ayrıca besinlerin hazırlama şekli ve işlenme derecesi de içeriklerini etkileyebilir.

İşte belirttiğiniz besinlerin hangi besin içeriği bakımından zengin olduğu: 1. **Makarna:** - Karbonhidratlar: Makarna, karbonhidratlar açısından zengindir ve vücuda enerji sağlar. - B Vitamini: Tam buğday makarnaları, B vitamini içerebilir. - Lif: Tam buğday makarnaları, lif bakımından zengin olabilir. 2. **Üzüm:** - Şeker: Üzümler doğal şeker içerir. - Antioksidanlar: Üzümler, antioksidanlar açısından zengindir, özellikle resveratrol içerir. - C Vitamini: Üzümler C vitamini içerebilir. 3. **Mandalina:** - C Vitamini: Mandalinalar, C vitamini bakımından zengindir ve bağışıklık sistemini destekler. - Lif: Mandalinalar, lif bakımından zengin olabilir. 4. **Balık:** - Protein: Balık, yüksek kaliteli hayvansal protein kaynağıdır. - Omega-3 Yağ Asitleri: Özellikle yağlı balıklar, omega-3 yağ asitleri açısından zengindir. - D Vitamini: Balık, D vitamini içerir. - Selenyum: Balık, selenyum minerali bakımından zengindir. 5. **Ekmek:** - Karbonhidratlar: Ekmek, karbonhidratlar açısından zengindir ve vücuda enerji sağlar. - Lif: Tam buğday ekmeği gibi bazı ekmek türleri, lif bakımından zengin olabilir. - B Vitamini: Tam buğday ekmeği, B vitamini içerebilir. Besin içerikleri, besinlerin türüne, çeşidine, ve üretildikleri malzemelere bağlı olarak değişebilir. Ayrıca besinlerin hazırlanma şekli ve işlenme derecesi de içeriklerini etkileyebilir.

Sihirli okul otobüsüyle Sindirim Sistemi Gezisi sırasında 5-A sınıfının ziyaret ettiği organ ve yapılar şunlar olabilir: 1. Ağız: Yiyeceklerin ilk olarak ağızda çiğnenmesi ve sindirim sürecinin başlaması için ağız ziyaret edilir. 2. Yutak (Farenks): Ağızdan yiyeceklerin yutulduğu bölgeyi ziyaret ederler. 3. Yemek Borusu (Özofagus): Yutulan yiyeceklerin mideye taşınması için yemek borusunu ziyaret ederler. 4. Mide: Yiyeceklerin sindirimine devam edildiği ve mide suyunun etkisiyle kimyasal sindirimin başladığı mideyi ziyaret ederler. 5. İnce Bağırsak: Mide çıkışından sonra besinlerin sindiriminin tamamlandığı ve besin maddelerinin emildiği ince bağırsağı ziyaret ederler. 6. Kalın Bağırsak: İnce bağırsaktan gelen sindirilmemiş atıkların suyunun emilerek dışkının oluştuğu kalın bağırsağı ziyaret ederler. 7. Rektum: Kalın bağırsağın son bölgesi olan rektumu ziyaret ederler. 8. Anüs: Dışkının vücuttan atıldığı bölgeyi ziyaret ederler.

Sigara kullanımı ciddi sağlık risklerine yol açabilir. Olay, Faruk Amca'nın doktorunun sigaranın hastalığının sebebi olduğunu söylemesi ve sonunda bir bacağını kaybetmesi gibi ciddi sonuçları gösteriyor. Sigara, kanser, kalp hastalıkları, akciğer sorunları gibi pek çok sağlık sorununa yol açabilir. Sigara bağımlılığı zorlu bir mücadele gerektirir. Ayşe'nin ifadesine göre Faruk Amca, sigarayı bırakmak için çok uğraşmış ama başarılı olamamış. Sigara bağımlılığı fiziksel ve psikolojik etmenlerle birlikte gelir, bu nedenle bırakma süreci zorlayıcı olabilir. Sağlık uzmanlarının önerilerine uymak önemlidir. Doktor, Faruk Amca'ya sigarayı bırakması gerektiğini söylemiş, ancak bu öneri takip edilmemiş. Sağlık uzmanlarının önerilerini dinlemek ve uygulamak sağlığımız için kritik önem taşır. Önleyici sağlık kontrolleri yapılmalıdır. Bu olay, hastalığın erken teşhisi ve tedavi edilmesi gerektiğini gösteriyor. Düzenli sağlık kontrolleri, potansiyel sağlık sorunlarını erken teşhis etmemize yardımcı olabilir. Sigara kullanımının aile ve toplum üzerinde olumsuz etkileri vardır. Faruk Amca'nın ailesi ve çevresi de onun sigara kullanımının sonuçlarına katlanmak zorunda kalmıştır. Bu, sigara kullanımının sadece kişiye değil, aynı zamanda aile ve toplum üzerinde de olumsuz etkilere sahip olduğunu gösterir.

1.) Vücudun ihtiyacı olan maddelere **besin** adı verilir.
2.) Vücudumuzda yaraların iyileşmesi için yapıcı ve onarıcı görev üstlenen **protein**dir.
3.) Vücuda en hızlı enerji sağlayan **karbonhidrat**tır.
4.) Ekmek, pasta gibi mamuller bol miktarda **karbonhidrat** içerir.
5.) **Vitaminler** vücudun direncini arttırır bizi hastalıklardan korur.
6.) Limon, portakal, domates gibi besinlerde bol miktarda **C vitamini** bulunur.
7.) Vücudumuzun yaklaşık olarak yarısı **su**dur.
8.) Yenilen besinlerin yaşamsal faaliyetlerde kullanılabilmesi için **sindirim** geçebilecek kadar küçük parçalara ayrılmasına **sindirim** denir.
9.) Sindirim işlemi **ağız**da başlar.
10.) Sindirim yolunda 3 yerde sindirim olmaktadır. Bunlar; **ağız**, **mide**, **ince bağırsak**.

[D] Yetişkin bir insanın ağzında 32 tane diş vardır.
[Y] Yutak, soluk borusu ve kalın bağırsak da sindirim gerçekleşmez.
[Y] Temizlenecek kan böbreklere böbrek toplardamardan girer.
[D] Sigara içen hamile kişilerin bebeklerinde şekil bozukluğu görülmesi daha fazladır.
[Y] İnsanlar sağlıklı büyümek için sadece protein içeren besinler almalıdır.
[D] Buğday, mısır, yulaf ve arpada bol miktarda karbonhidrat vardır.
[D] Mide boşaltıma yardımcı organlardan birisidir.
[D] Mineraller vücutta düzenleyici olarak görev yapar.
[D] Sindirilen besinler vücuda kan yoluyla dağılır.
[D] Balık, ayçiçeği ve zeytinde bol miktarda yağ vardır.