Kuvvet, cisimlerin hareketlerini ve şekillerini değiştiren etkiye denir. Sürat ise, bir cismin birim zamanda aldığı yoldur.
Kuvvet, cisimlerin hareketlerini ve şekillerini değiştirebilen etkiye denir. Kuvvet, "F" harfi ile gösterilir. Birimi Newton'dur (N) ve "N" harfi ile gösterilir.
Kuvvetin yönünü, doğrultusunu ve büyüklüğünü göstermek için çizilen doğrular ok (→) şeklinde kullanılabilir. Çizilen okun yönü, kuvvetin yönünü gösterir. Okun uzunluğu ise kuvvetin büyüklüğü ile orantılı çizilir.
Kuvvetin büyüklüğü, dinamometre ile ölçülür. Dinamometre, bir kuvvet ölçme aracıdır. Dinamometrenin iki ucu arasında bir yay bulunur. Bu yay, uygulanan kuvvete göre uzar veya kısalır. Dinamometrenin üzerinde bulunan bir ölçek, uygulanan kuvveti Newton cinsinden gösterir.
Bir cisme aynı anda birden fazla kuvvet uygulanabilir. Cisme uygulanan kuvvetlerin etki- sini tek başına gösterebilen kuvvete bileşke (net) kuvvet denir. Bileşke kuvvet “R” veya “Fnet” sembolleri ile gösterilebilir.
Bileşke kuvvetin bulunması için, uygulanan kuvvetlerin yönlerini, doğrultularını ve büyüklüklerini bilmek gerekir. Aynı doğrultuda ve aynı yönlü kuvvetlerin bileşkesi bulunurken cisme etki eden kuvvetler toplanır. Bulunan bileşke kuvvet, uygulanan kuvvetlerle aynı doğrultuda ve aynı yönde olur.
Aynı doğrultuda zıt yönlü kuvvetlerin bileşkesi bulunurken büyük olan kuvvetten küçük olan kuvvet çıkartılır. Bulunan bileşke kuvvet, yine aynı doğrultuda ve büyük olan kuvvet yönünde olur.
Kuvvet, cisimlerin hareketlerini ve şekillerini değiştirebilen önemli bir etkiye sahiptir. Kuvvetin özelliklerini, hareket ve şekil üzerindeki etkilerini ve ölçülmesini bilmek, günlük yaşamda karşılaştığımız olayları daha iyi anlamamızı sağlar.
Sürat, bir cismin birim zamanda aldığı yoldur. Alınan yolun geçen zamana bölünmesiyle sürat bulunur. Sürat birimi m/sn veya km/sa'dir. Süratli Hareket Bir hareketlinin eşit zaman aralıklarında eşit yollar almasına sabit süratli hareket denir. Sürat-Zaman Grafiği Sürat-zaman grafiği, bir hareketlinin zamana göre değişen süratini gösteren grafiktir. Grafiğin yatay ekseni zamanı, dikey ekseni ise sürati gösterir.
Ek Bilgiler
* Karaların en süratli canlıları Avustralya kaplan böceği ve Paratorsotomus macropalpis akarıdır.
* Kanın vücuttaki ortalama sürati saniyede 28 santimetredir.
Örnek Problem Bir araba 100 metre yolu 20 saniyede alıyor. Arabanın sürati nedir?
Çözüm Sürat = Alınan yol / Geçen zaman Sürat = 100 m / 20 saniye Sürat = 5 m/sn Cevap: Arabanın sürati 5 m/sn'dir.
Tahin, kar topunu yuvarlamak için kuvvet uygularken, Pekmez de kar topunun ters yönüne doğru kuvvet uygular. Bu durumda, kar topu üzerinde iki zıt yönlü kuvvet etki eder. Bu kuvvetlere dengelenmiş kuvvetler denir. Dengelenmiş kuvvetler, cismin hareketini değiştirmez. Bu nedenle, kar topu yerinden kıpırdamaz.
Tahin, iki kuvvetin etkisini dengelemek için arka tarafa bir kuvvet daha uygular. Bu durumda, kar topu üzerinde üç kuvvet etki eder. Bu kuvvetlerin toplamı, kar topunun hareket yönüne doğrudur. Bu nedenle, kar topu hareket etmeye başlar.
Tahin ve Pekmez, kardan adamı bahçelerine taşımak için kızak kullanırlar. Kızağı hareket ettirmek için kuvvet uygularlar. Uygulanan kuvvet, kızağın hareket hızını etkiler. Kuvvet arttıkça, kızağın hareket hızı da artar.
Kardan adamın bahçeye taşınması için kızağın sabit süratle hareket etmesi gerekir. Bu durumda, kızağın hareketi daha düzenli olur ve kardan adam sarsılmaz.
Kuvvet, cisimlerin hareketini değiştiren bir etkendir. Dengelenmemiş kuvvetler, cisimlerin hareket yönünü ve hızını değiştirebilir. Sürat, cismin birim zamanda aldığı yoldur. Sabit süratle hareket eden cisimler, düzenli bir hareket yapar.
Sürat, hareketli bir cismin birim zamanda aldığı yola denir.
Sürat birimi metre/saniye (m/s) dir. Ancak günlük hayatta kilometre/saat (km/sa) birimi daha yaygın olarak kullanılır.
Sürat = Yol / Zaman
Aynı yolu alan hareketlilerden, daha kısa sürede alan daha süratlidir.
Aynı sürede hareket eden hareketlilerden, daha fazla yol alan daha süratlidir.
Sürat, hareketli bir cismin hızını ifade eden bir kavramdır. Sürat, birim zamanda alınan yol ile hesaplanır. Sürat, doğrusal, dairesel ve değişken olmak üzere üçe ayrılır.
Örnek Sorular
Soruyu çözmek için önce yolun zamana bölünmesi gerekir. 10 km / 30 dk = 0,33 km/dk Sonrasında ise km/dk değerinin saate çevrilmesi gerekir. 0,33 km/dk x 1 saat / 60 dk = 0,055 km/sa Yani otobüsün sürati 0,055 km/sa'dır.
Soruyu çözmek için önce yolun zamana bölünmesi gerekir. 500 km / 4 saat = 125 km/sa Yani A aracının sürati 125 km/sa'dır.