6.Sınıf Fen Bilimleri Dersi (3. ÜNİTE KUVVET VE HAREKET) Özeti

Bileşke Kuvvet

Kuvvet, cisimlerin hareketleri ve şekilleri üzerinde etkili olan bir etmendir. Bir cisme aynı anda birden fazla kuvvet uygulanabilir. Bu kuvvetler cismin hareketine farklı yönlerde etki edebilir. Bu durumda, cismin hareketini tek başına etkileyen kuvvete bileşke kuvvet denir.

Kuvvetin Özellikleri

Kuvvetin üç özelliği vardır:

* Yönü: Kuvvetin etki ettiği doğrultuyu gösterir.

* Doğrultusu: Kuvvetin etki ettiği doğrultunun iki yönünü içerir.

* Büyüklüğü: Kuvvetin etkisini gösteren değerdir.

Bileşke Kuvvetin Bulunması Bir cisme etki eden kuvvetler aynı doğrultuda ve aynı yönde ise bileşke kuvvet, kuvvetlerin büyüklüğünün toplamına eşittir.

Kuvvet Bileşkesi

Kuvvet 1	Kuvvet 2	Bileşke Kuvvet
2 N	3 N	5 N

Bir cisme etki eden kuvvetler aynı doğrultuda ve zıt yönde ise bileşke kuvvet, büyük kuvvetin büyüklüğünden küçük kuvvetin büyüklüğünün çıkarılmasına eşittir.

Zıt Yönlü Kuvvetlerin Bileşkesi

Kuvvet 1	Kuvvet 2	Bileşke Kuvvet
5 N	2 N	3 N

Bir cisme etki eden kuvvetler farklı doğrultularda ise bileşke kuvvet, kuvvetlerin vektörel toplamıdır.

Bileşke kuvvet, cismin hareketini tek başına etkileyen kuvvettir. Bileşke kuvveti bulmak için kuvvetlerin özelliklerini bilmek gerekir.

Ek Bilgiler:

* Bileşke kuvvet sıfır ise cisme etki eden kuvvetler birbirini dengeler.

* Bileşke kuvvet sıfırdan farklı ise cisme etki eden kuvvetler birbirini dengelemez.

Sabit Süratli Hareket

Sabit süratli hareket, bir cismin hareket hızı zamanla değişmeyen harekettir. Yani, sabit süratli hareket eden bir cisim, eşit zaman aralıklarında eşit yol kat eder.

Sürat

Sürat, bir cismin hareket hızı olarak tanımlanır. Birimi metre/saniye (m/s)'dir.

Sürat Hesaplama Formülü

``` Sürat = Yol / Zaman ```

Sürat Birimleri

* m/s (metre/saniye) * km/h (kilometre/saat) * cm/s (santimetre/saniye) * mm/s (milimetre/saniye)

Yol-Zaman Grafiği

Yol-zaman grafiği, bir cismin sabit süratli hareketindeki yolun zamana göre değişimini gösteren grafiktir.

Yol-Zaman Grafiği Özellikleri

* Grafiğin eğimi, cismin süratine eşittir.

* Grafiğin eğimi arttıkça, cismin sürati de artar.

* Grafiğin eğimi azaldıkça, cismin sürati de azalır.

Sürat-Zaman Grafiği

Sürat-zaman grafiği, bir cismin sabit süratli hareketindeki süratin zamana göre değişimini gösteren grafiktir.

Sürat-Zaman Grafiği Özellikleri

* Grafiğin yatay bir doğru olması, cismin sabit süratli hareket ettiğini gösterir.

* Grafiğin yatay doğrunun yukarı doğru olması, cismin süratının arttığını gösterir.

* Grafiğin yatay doğrunun aşağı doğru olması, cismin süratının azaldığını gösterir.

Sonuç

Sabit süratli hareket, günlük hayatımızda sıklıkla karşılaştığımız bir hareket türüdür. Örneğin, bisiklet sürerken, yürürken veya araba kullanırken sabit süratli hareket ederiz.

Örnek Sorular

* Bir araba sabit süratle 100 metre yolu 10 saniyede kat ediyor. Arabanın sürati kaç m/s'dir?

``` Sürat = Yol / Zaman ```

``` Sürat = 100 / 10 ```

``` Sürat = 10 m/s ```

* Bir bisikletçi sabit süratle 5 kilometre yolu 30 dakikada kat ediyor. Bisikletçinin sürati kaç km/h'dir?

``` Sürat = Yol / Zaman ```

``` Sürat = 5 / (30 / 60) ```

``` Sürat = 5 * 2 ```

``` Sürat = 10 km/h ```

Sabit süratli harekette, bir cismin hareket hızı zamanla değişmez. Yani, sabit süratli hareket eden bir cisim, eşit zaman aralıklarında eşit yol kat eder. Sabit süratli harekette, sürat, yol ve zaman arasındaki ilişki aşağıdaki gibidir:

``` Sürat = Yol / Zaman ```

Sabit süratli hareketin yol-zaman grafiği eğimli bir doğrudur. Grafiğin eğimi, cismin süratine eşittir. Sabit süratli hareketin sürat-zaman grafiği yatay bir doğrudur.

Sabit Süratli Hareket

Bir cismin birim zamanda aldığı yola sürat denir. Süratin birimi metre/saniye (m/sn.) veya kilometre/saat (km/sa.) olabilir.

Sabit Süratli Hareket

Bir hareketlinin eşit zaman aralıklarında eşit yollar aldığı harekete sabit süratli hareket denir.

* Sabit süratli harekette, alınan yol zamana doğru doğrusal olarak artar.

* Sabit süratli harekette, sürat zamana bağlı değişmez.

* Sabit süratli harekette, yol-zaman ve sürat-zaman grafikleri doğrusaldır.

Birimler	Alınan Yol	Geçen Zaman	Sürat
metre (m)	100 m	10 saniye	10 m/sn.
kilometre (km)	20 km	2 saat	10 km/sa.

Sonuç

Sabit süratli hareket, günlük hayatımızda sıklıkla karşılaştığımız bir hareket türüdür. Örneğin, bir bisikletli düz bir yolda aynı hızla hareket ediyorsa sabit süratli hareket yapmaktadır.

Örnek

Bir araba, 10 saniyede 100 metre yol alıyor. Arabanın sürati kaç m/sn. dir?

Çözüm: Sürat = Alınan yol / Geçen zaman Sürat = 100 m / 10 saniye Sürat = 10 m/sn.

Cevap: Arabanın sürati 10 m/sn. dir.