2024-2025 9.Sınıf Bilgisayar Bilimi Dersi 1.Dönem 1.Yazılı Soruları (2022-11-04)

Cevap Anahtarı: C) Anlamsal hata Anlamsal hatalar, programın söz dizimi veya çalışma zamanı açısından hatalı olmadığı ancak programın amacına hizmet etmeyen veya beklenmeyen sonuçlar üreten hatalardır. Programın mantığına ve amacına uygun olmayan kodlamalar anlamsal hatalara neden olabilir. Bu tür hatalar genellikle programcının kodlama mantığını yanlış anlaması veya istenilen sonuçları üretmek için gereken algoritmayı yanlış yazması nedeniyle ortaya çıkar. Bu hatalar genellikle uyarı vermeden çalışır, ancak programın istenilen işlevselliği sağlamasını engeller.

Cevap Anahtarı: A) Söz dizimsel hata Bir programın hata ayıklamasında, söz dizimsel hatalar (A) diğer hata türlerine göre daha hızlı bulunur. Söz dizimsel hatalar, programın yazım kurallarına uymaması nedeniyle ortaya çıkan hatalardır ve genellikle dilin söz dizimiyle ilgili yanlış kullanımlardan kaynaklanır. Bu tür hatalar, çoğu zaman derleme aşamasında tespit edilir ve programın çalıştırılmasına izin vermez. Diğer hata türleri, çalışma zamanı hataları (B), anlamsal hatalar (C), semantik hatalar (D) ve uyarı hataları (E) daha karmaşık olabilir ve programın çalıştırılmasına izin verebilirken beklenmeyen sonuçlara yol açabilir.

Doğru cevap "E) Yayıncılık" seçeneğidir. Bilişim teknolojilerinin kullanımında yaşanan etik problemler genellikle dört ana başlık altında incelenir: Gizlilik, Erişim, Fikri Mülkiyet ve Doğruluk. Bu başlıklar altında, örneğin kişisel verilerin gizliliği, bilgiye erişim hakkı, fikri mülkiyet hakları ve doğru ve dürüst iletişim gibi etik sorunlar ele alınır. Ancak "Yayıncılık" bu dört ana başlıktan biri olarak kabul edilmez, çünkü genellikle gizlilik, erişim, fikri mülkiyet ve doğruluk gibi temel etik konulara dahil edilmez.

Bu soruda, verilen boşluğa hangi terimin getirilmesi gerektiği sorulmaktadır. Soru cümlesinde "Ham verilerin bilgisayarda işlendikten sonra dışarı döndürülen değere" ifadesi yer almaktadır. Bu ifadeye baktığımızda, ham verilerin işlenerek elde edilen sonucun ifade edildiğini görüyoruz. Bu sonuca "çıktı" terimi uygun düşmektedir. Bilgisayar terimlerinde, girdi (input) işleme sürecinden geçtikten sonra çıktı (output) olarak dönüşebilir. Bu bağlamda, cevap "çıktı" olarak belirlenmelidir.

Cevap Anahtarı: E) I, II ve III. Verilen seçeneklerdeki hataların hepsi programlama hata çeşitlerindendir. I. Söz dizimsel hatalar (Syntax Errors): Programın yazım kurallarına uymamasından kaynaklanan hatalardır ve genellikle programlama dilinin söz dizimi ile ilgili problemleri içerir. II. Çalışma zamanı hataları (Runtime Errors): Program çalışırken ortaya çıkan hatalardır ve genellikle programın mantıksal bir hatası sonucunda oluşur. Bu hatalar, programın çalışma zamanında beklenmedik bir durumla karşılaşmasıyla meydana gelir ve programın çalışmasını durdurabilir. III. Anlam bilimsel hatalar (Semantic Errors): Programın söz dizimi ve çalışma zamanında doğru olsa da, beklenen sonucu vermeyen hatalardır. Bu tür hatalar, programın anlamını etkileyen mantıksal hatalardır ve genellikle programcının kodu yanlış anlaması veya beklenen işlevi yanlış uygulaması sonucunda oluşur.

Bu sorunun cevap anahtarı "E) İnternetten indirebildiğimiz her şeyi indirmeliyiz." şıkkıdır. Bilişim teknolojilerinin doğru bir şekilde kullanılabilmesi için uyulması gereken kurallar arasında, başkalarına zarar vermek, başkasına ait verilere izinsiz erişmek, hırsızlık yapmak ve başkalarının bilişim teknolojilerini izinsiz kullanmak gibi davranışlar yer almamaktadır. Bu tür eylemler etik olmayan davranışlar olarak kabul edilir ve ciddi sonuçlara yol açabilir. Doğru olan, bilişim teknolojilerini etik kurallara uygun, başkalarına zarar vermeden ve izin alarak kullanmaktır.

Sorunun cevap anahtarı "E) Crackli programları tercih etmek" olarak belirlenmiştir. Zararlı yazılımlara karşı alınacak önlemler arasında, crackli (korsan) programları tercih etmek yer almamalıdır. Crackli programlar, genellikle güvenilmeyen kaynaklardan indirilen ve içerisinde zararlı yazılımlar içerebilen yasadışı kopyalardır. Bu nedenle crackli programları kullanmak, bilgisayarın zararlı yazılımlara maruz kalma riskini artırabilir ve güvenlik açıklarına yol açabilir. Zararlı yazılımlara karşı alınabilecek önlemler arasında, güvenlik yazılımlarını (antivirüs, antimalware vb.) kullanmak, güvenilmeyen eposta adreslerinden gelen mailleri açmamak, zararlı içerik barındıran sitelerden uzak durmak ve güvenilmeyen internet kaynaklarından uzak durmak yer alır. Bu önlemler, bilgisayar ve kişisel verilerin güvenliğini artırırken, bilinçli ve güvenli internet kullanımını teşvik eder.

Sorunun cevap anahtarı "D) Sistem kaynaklarını artırır." olarak belirlenmiştir. Sistem kaynaklarını artırmak, kötü niyetle yazılmış zararlı programların getirdiği problemler arasında yer almaz. Zararlı programlar genellikle sistemi etkilemek, güvenlik açıkları bulmak veya saldırı amaçlı kullanılmak gibi sorunlara yol açar, ancak sistem kaynaklarını artırma amacını içermezler. Kötü niyetle yazılmış zararlı programlar, bilgisayar sistemlerine zarar verme veya kişisel verilere erişme gibi kötü amaçlarla tasarlanır. Bu tür zararlı programlar, işletim sisteminin çalışmasını engelleyebilir, yeni güvenlik açıkları oluşturabilir, başka bilişim sistemlerine saldırı amacıyla kullanılabilir veya sistemdeki kayıtlı bilgileri silebilir veya değiştirebilir. Ancak, sistem kaynaklarını artırma amacını taşıyan zararlı programlar genellikle gözlemlenmez.

Cevap anahtarı olarak "D) q@ekd45)" seçeneği en güvenli ve tahmin edilmesi en zor olan paroladır. Bu parola, karmaşık karakterlerin ve sembollerin kullanımıyla güçlendirilmiş bir yapıya sahiptir. Parola güvenliği, karmaşıklık, uzunluk ve rastgele karakterlerin kullanımıyla artar. "D) q@ekd45)" parolası, küçük harfler, büyük harfler, rakamlar ve sembollerin karışımını içerdiği için diğer seçeneklere göre daha güçlüdür. Diğer seçenekler, daha basit veya sık kullanılan kombinasyonlar içerdiği için daha kolay tahmin edilebilirler.

Sorunun cevap anahtarı "A) Zorbalık yapan kişiye hemen cevap vermek." olarak belirlenmiştir. Siber zorbalığa maruz kalan biri, zorbalık yapan kişiye hemen cevap vermek yerine daha sağlıklı ve etkili yöntemlerle sorunu çözmelidir. Siber zorbalığa maruz kalan biri, zorbalık yapan kişiye hemen cevap vermekten kaçınmalıdır çünkü bu durum genellikle durumu daha da kötüleştirebilir ve çatışmayı körükleyebilir. Yanıt vermek, zorbalığın devam etmesine veya daha fazla provoke edici mesajlarla karşılaşmaya neden olabilir. Doğru yaklaşımlar: B) Zorbalık yapan hesabı şikayet etmek, platformların kullanıcıları korumak için sunduğu bir mekanizmadır ve bu şekilde zararlı içeriği rapor ederek etkili bir şekilde mücadele edilebilir. C) Zorbalık yapan kişinin attığı materyalleri kaydederek polise bildirmek, ciddi zorbalık durumlarında güvenlik güçlerine başvurmak ve yasal süreçleri başlatmak için önemlidir. D) Zorbalık yapan kişiyle münakaşaya girmemek, durumu daha da kötüleştirebilecek tartışmalardan kaçınmak ve sağduyulu bir şekilde davranmaktır. E) Zorbalık yapan hesabı aile veya rehber öğretmeninizle paylaşıp yardım almak, güvendiğiniz kişilere danışarak destek almak ve durumun çözümü için uygun adımlar atmak demektir.

Doğru cevap "A) I, II ve III" seçeneğidir. Mustafa, bilgi doğruluğunu teyit etmek için bilginin alındığı kaynağın belirtilmiş olması (I), toplanılan bilginin en az üç ayrı kaynaktan alınması (II) ve bilgiyi aktaran sitenin uzantısı, hakkında sayfası, kullanım koşulları gibi faktörleri incelemesi (III) gibi yöntemleri kullanabilir.

Cevap Anahtarı: B) I, II ve III. Soruda, siber zorbalık karşısında hangi adımların atılması gerektiği soruluyor. Verilen I, II ve III numaralı ifadelerde siber zorbalıkla başa çıkma stratejileri sıralanmıştır. I. Zorbalık yapan hesaplara cevap vermeyin, tartışmayın: Bu, siber zorbalığın yayılmasını ve enerji kaybını önlemeye yardımcı olur. II. Yapılan zorbalıkların ekran görüntüsünü alın ve şikayet edin: Zorbalığın kanıtını elde etmek ve platform yöneticilerine veya yetkililere bildirmek önemlidir. III. İlk yapılması gereken zorbalık yapan hesabı engellemek: Bu, zorbalığın kaynağını kesmek ve kişisel rahatsızlığı en aza indirmek için atılan bir adımdır. Bu nedenle doğru cevap B) I, II ve III olmalıdır.

".k12" internet sitesi uzantısı genellikle ilkokul ve ortaokul seviyesindeki eğitim kurumlarına ait sitelerde kullanılır. Bu uzantı, eğitim kurumlarının öğrencilere ve velilere yönelik içerikler sunmak için kullanılan bir uzantıdır. Bu nedenle doğru cevap E) .k12 olmalıdır.

Kişinin kendi zihni tarafından ürettiği her türlü soyut ürünün korunmasını ve kullanılmasını düzenleyen etik kural "Fikri mülkiyet" olarak tanımlanır. Fikri mülkiyet kavramı, yaratıcı düşüncelerin ve fikirlerin sahipliğini ve korunmasını ifade eder. Diğer seçenekler ise farklı etik kavramlarına referans verir: A) Erişim: Bilgiye ulaşabilme yeteneği. B) Gizlilik: Bilgilerin gizli kalması ve sınırlı erişilebilirlik. C) Kullanılabilirlik: Kullanıcı dostu ve erişilebilir tasarım. D) Fikri mülkiyet: Kişinin yaratıcı düşüncelerine sahip çıkma ve koruma hakkı. E) Doğruluk: Bilgilerin gerçek ve doğru olma durumu. Doğru cevap D) Fikri mülkiyet olmalıdır.

Cevap A) Siber terörizm olmalıdır. Anonymous gibi uluslararası hacker gruplarının, devlet sitelerine yönelik saldırıları siber terörizm kapsamında değerlendirilebilir, çünkü bu tür saldırılar siber alanda zarar verme veya korku yaratma amacı taşıyabilir.

Parola başkaları ile paylaşılmamalı ----- Parola hiçbir yerde basılı veya elektronik olarak saklanmamalı --- Farklı hesaplarda farklı parola kulllanılmalıdır.

**1. Güçlü Parola Kullanımı:** Parolanızı karmaşık harf, rakam ve sembollerin kombinasyonundan oluşturmalısınız. Uzun bir parola tercih edilmeli ve kişisel bilgilerden kolayca tahmin edilemeyecek şekilde oluşturulmalıdır. **2. Farklı Platformlar İçin Farklı Parolalar:** Her platform veya hizmet için aynı parolayı kullanmak yerine, farklı ve özgün parolalar kullanmalısınız. Bu, bir hesabınızın tehlikeye girmesi durumunda diğer hesaplarınızın da korunmasını sağlar. **3. İki Faktörlü Kimlik Doğrulama:** Kullandığınız platformlar veya hesaplar için mümkünse iki faktörlü kimlik doğrulama (2FA) yöntemini etkinleştirmelisiniz. Bu yöntemde, parolanızın yanı sıra telefonunuza gönderilen veya bir uygulama tarafından üretilen tek kullanımlık kodu girmeniz istenir, böylece güvenliğiniz artar.

b -- c -- d -- a -- e

a. .com - Ticari amaç güden sitelerin uzantısıdır. b. .edu - Üniversite ve akademik kuruluşların siteleri için kullanılır. c. .k12 - Okul öncesinden başlayıp liseye kadar geçen öğretim kurumlarının site uzantısıdır. d. .gov - Devlet kurumlarının resmi sitelerinin uzantısıdır. e. .org - Ticari amaç gütmeyen vakıf, dernek gibi sitelerin uzantısıdır.

1: Başkasına ait olan verilen incelenmemelidir. ----

2: Başkalarının bilişim teknolojilerini izinsiz kullanmamalıyız. ----

3: Bilişim teknolojileri hırsızlık yapmak için kullanılamaz. ----

4: Bilişim teknolojilerini yalancı şahitlik yapmak için kullanmamalıyız. ----

5: Kopyalanmış yazılımlar kullanmamalıyız.

Uluslararası Bilgisayar Etik Enstitüsü (Computer Ethics Institute) bilişim teknolojilerinin doğru ve etik bir şekilde kullanılması için belirlediği bazı kuralları içeren "Bilişim Etik Kuralları"nı yayınlamıştır. Bu kurallardan bazıları şunlar olabilir: 1. **Özel Mülkiyet:** Bilgisayar programları ve veriler gibi dijital içeriklere saygı göstermeli ve izinsiz kullanmamalıyız. 2. **Gizlilik:** Başkalarının kişisel bilgilerini izinsiz şekilde elde etmek veya paylaşmak etik dışıdır. 3. **Veri Güvenliği:** Bilgisayar sistemlerini korumalı, zarar vermek veya yetkisiz erişim sağlamaktan kaçınmalıyız. 4. **Hakların Saygı Gösterilmesi:** Fikri mülkiyet haklarına ve telif haklarına saygı göstermeli, çalıntı veya izinsiz kullanımdan kaçınmalıyız. 5. **İnternet Davranışları:** İnternet üzerinde saygılı ve etik kurallara uygun davranışlar sergilemeli, zarar verici içeriklerin yayılmasına katkıda bulunmamalıyız.

a: Fikri mülkiyet -- b. .org -- c: .k12 -- d: siber zorbalık -- e: gizlilik -- f: erişilebilirlik -- g: siber saldırı -- h: siber suç -- ı: parola -- i: bilgisayar solucanları

a. **Fikri mülkiyet** kapsamındadır. b. Ticari amaç gütmeyen, vakıf dernek gibi organizasyonların kullandığı internet sitesi uzantısı **.org**'dur. c. **.k12** uzantısı; okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve lise eğitim kurumlarına ait uzantıdır. d. İnternet etiğine uymayan davranışların tümüne **siber suç** denir. e. Bilginin yetkisiz kişilerin eline geçmemesi için korunması olayına **gizlilik** denir. f. Bilginin yetkili kişilerce ulaşılabilir olmasına **erişilebilirlik** denir. g. Bir bilişim sisteminin işleyişini bozmak veya durdurmak için yapılan kötü niyetli davranışlara **siber saldırı** denir. h. Bilişim teknolojileri kullanılarak gerçekleştirilen her türlü yasa dışı işleme **siber suç** denir. ı. Bilişim ortamında bir hizmete veya bilgiye erişebilmek için gerekli olan kullanıcıya özel karakter dizisi **parola** olarak adlandırılır. i. Ağ bağlantıları ile bulaşan ve kendi kendine çoğalan ve çalışabilen kötü niyetli yazılımlar **bilgisayar solucanları**'dır.

D -- D -- Y -- D -- Y -- Y -- D -- Y -- D -- D

D Bilişim alınında ve internet kullanımında uyulması gereken ilkelere bilişim etiği denir. D Eser sahiplerinin haklarını koruyarak eserlerin paylaşımını kolaylaştırıcı modeller sunan organizasyon Creative Commons'tur. Y google.com kullanıcılarının verilerini kaydetmeyen açık kaynaklı bir arama motorudur. D Lisanssız yada kırılmış yazılımlar kullanmak suçtur. Y Devlet kurumlarının resmi sitelerinin uzantısı .net'tir. Y Internette tanıştığımız, yüzünü veya sesini duymadığımız kişilere karşı saygı çerçevesinde konuşmamıza gerek yoktur. D Internet ortamında zorbalıkla karşılaşıldığı zaman ilk olarak zorbalık yapan hesabı engellememiz gerekmektedir. Y Bilişim alanında parola oluştururken parolanın unutulmaması için her faklı hesap için aynı parola oluşturulmalıdır. D Zararlı programlar sistem kaynaklarının izinsiz kullanılmasına neden olabilirler. Y Tanınmayan veya güvenilmeyen e-postaları ve ekleri açmak zararlı programların bulaşmasına sebep olur.