5.Sınıf Bilim Uygulamaları 1.Dönem 2.Yazılı (Test)

İsmail'in balonu sıkıştırarak şeklini değiştirmesi, "B) Şekil değiştirme" kuvvetine örnek olarak gösterilebilir. İsmail'in balonu sıkıştırması, balonun içindeki hava moleküllerinin yer değiştirmesi sonucunda balonun şeklinin geçici olarak değişmesine neden olur. Bu olay, cisimlerin dışarıdan uygulanan kuvvetlerle şekillerini değiştirme yeteneklerini gösterir.

Bu sorunun cevap anahtarı, "C) Yer çekimi kuvveti" seçeneğidir. Elif'in gördüğü olay, elmanın dalından kopup yere düşmesi olarak tanımlanmaktadır. Bu durumun açıklaması, yer çekimi kuvveti ile yapılabilir. Yer çekimi, dünya üzerindeki cisimleri yere çeken bir kuvvettir. Elma ağacındaki elma da yer çekimi kuvveti etkisiyle dalından ayrılarak yere düşmüştür.

Yakup'un kuvveti ölçmek için en uygun araç "dinamometre" olarak adlandırılan bir ölçüm cihazıdır. Dinamometre, kuvvetin büyüklüğünü ölçmek için kullanılan bir araçtır. Bu cihaz, kuvvetin etkisi altında gerilen bir yay veya tel kullanır ve gerilme miktarına dayanarak kuvveti ölçer.

Kuvvetin birimi "Newton" olarak adlandırılır. Newton, bir cismin kütlesini ve hızını değiştirmek için uygulanan kuvvetin miktarını ifade eder. Diğer seçenekler (Litre, Galon, Kilo) kuvvetin birimleri değil, farklı ölçü birimleridir.

Ses dalgaları madde içinde yayılırken, boş bir ortamda ses dalgalarının yayılması mümkün değildir. Ses dalgaları, bir ortamın içindeki taneciklerin birbirine olan etkileşimleri sonucu yayılırlar. Boş bir kabın içi ise tamamen taneciksizdir, yani içinde ses dalgalarının taşınması için gerekli olan madde yoktur. Dolayısıyla ses dalgaları boşlukta yayılmaz.

Ses oluşumu temelde titreşimlerin bir yayılma sürecidir. Bir sesin oluşabilmesi için bir kaynaktan çıkan titreşimlerin bir ortam aracılığıyla kulaklarımıza ulaşması gereklidir. Bu titreşimler ses dalgalarını oluşturur ve duyulabilir sesleri meydana getirir. Diğer seçenekler (Gürültü, Molekül, Mikrofon) sesin oluşumu için gerekli değil veya yanlış terimlerdir.

Işık, boşluk da dahil olmak üzere bir ortamda yayılır. Boşluk da saydam bir ortamdır ve ışığın yayılmasına olanak tanır. Işık, bir kaynaktan çıktıktan sonra boşlukta da doğrusal olarak yayılır, saydam cisimlerden geçebilir ve saydam olmayan cisimlerde gölge oluşturabilir.

B şıkkı doğrudur. Ses dalgaları boşlukta da yayılabilir. Ses dalgaları maddeye bağlı olmadan boşlukta da ilerleyebilir.

I. Tını (timbre), sesin kaynağını ve türünü belirleyen özelliktir. III. Şiddet ise sesin yüksek veya düşük sesli olma derecesini ifade eder. Gölge ise ses ile ilgili değildir.

Ayın güneş ile dünya arasına girmesi sonucu ışığın güneşten dünyaya ulaşması engellenir ve bu olaya "güneş tutulması" denir. Ay, güneş tutulması sırasında Dünya ile Güneş arasına geçerek güneş ışınlarını keser ve bu nedenle Güneş'ten yansıyan ışık görülemeyebilir.

Saydam olmayan bir cisim, ışığın geçişini engeller ve ışık cismin arkasına düşerek bir gölge oluşmasına neden olur. Bu durum, cismin ışık kaynağının (mum) ve yüzeye düşen ışığın (gölge) ilişkisini gösterir.

Doğru cevap gerçekten C şıkkıdır. Deney sonuçlarına göre, ses katılarda daha hızlı ilerlerken gazlarda daha yavaş ilerler. Katı madde molekülleri birbirine sıkıca bağlıdır ve ses titreşimleri bu yapılar arasında daha hızlı iletilir. Gazlardaysa moleküller arasındaki mesafe daha fazladır, bu yüzden ses gazlarda daha yavaş ilerler. Yani, "C" şıkkındaki durum Murat'ın deney sonuçlarına uygun bir sonuçtur.

Isı alınması, sıvının buharlaşarak gaz haline geçmesine ve kaynamasına neden olur. Su ısındığında su molekülleri hızlanır, buharlaşmaya başlar ve suyun kaynamasıyla buhar oluşturur.

Erime, bir maddenin katı halinden sıvı haline geçmesi sürecidir. Bu sırada madde ısı alır. Örneğin, buzun sıcaklık arttığında erimesi sırasında aldığı ısı enerjisiyle sıvı hâle dönüşür.

Bisiklet sürerken pedallara daha fazla kuvvet uygulandığında, bisikletin hızı artar. Bu durum, Newton'un ikinci hareket yasasına göre ifade edilebilir: Kuvvet, bir cismi ivmeye (hız değişikliği) yönlendirir ve cismin kütlesi arttıkça ivme de artar.

Doğru cevap B şıkkıdır. Kuvveti ölçen araç "dinamometre"dir ve birimi "newton" olarak ifade edilir. Newton, kuvvetin SI birimidir. Bu soruda istenilen, kuvveti ölçen araç ve doğru birim eşleştirmesini yapmaktır. "Termometre" ise sıcaklığı ölçen araçtır, bu nedenle "C" şıkkı yanlıştır. Özetle, kuvvet ölçümü için kullanılan araç "dinamometre" ve birimi "newton" olarak kabul edilir.

Kışın giyilen botların tabanlarındaki derin girinti ve çıkıntılar, karda ve buzda kaymayı önlemek amacıyla tasarlanmıştır. Bu çıkıntılar sayesinde tabanlar yüzeyde daha fazla tutunarak kaymaları engellenir, böylece kullanıcının dengesi korunur.

Doğru cevap B şıkkıdır. Çünkü 50N'lik kuvveti ölçebilmek için en yakın veya daha büyük bir değere sahip dinamometre kullanmak gereklidir. Dolayısıyla, 60N'lik kuvveti ölçebilecek olan B şıkkındaki dinamometre doğru cevaptır.

Verilen seçenekler arasında "Akıl gücü," fiziksel bir kuvvet türü değildir. Diğer seçenekler, kuvvetin farklı yönlerini ve etkilerini temsil ederken, "Akıl gücü" zihinsel bir yetenek olarak değerlendirilir ve fiziksel bir etki yaratmaz.

Doğru cevap D şıkkıdır. Isınma ve ışık, kuvvetin etkileri arasında değil, ısı enerjisinin transferi ve ışık yayılmasıyla ilgili farklı fiziksel olaylardır. Diğer şıklardaki etkiler (itme-çekme, dönme-sallanma, durdurma-hareket ettirme) kuvvetin temel etkileri arasında yer alır.

Bu türden bir araba en az sürtünme kuvvetine sahip yüzeyde en uzak mesafeyi kat eder. Fayans veya beton gibi düz ve pürüzsüz yüzeyler, en az sürtünme kuvveti üreten yüzeylerdir. Bu nedenle, doğru cevap A şıkkı olacaktır.

Doğru cevap D) Düşünme'dir. Kuvvet, bir cismin hızını değiştirirken yavaşlatma (A), itme (B) veya çekme (C) gibi etkilere neden olabilir. Ancak düşünme (D) kavramı fiziksel bir etki değil, zihinsel bir süreçtir. Bu nedenle, kuvvet etkisi ile gerçekleşmez.

Furkan'ın kuvvet uyguladığı cisim için cevap C) Esnektir. Furkan'ın cismin şeklini değiştirebilmesi ve sonra eski haline dönebilmesi, cismin esnek bir yapıya sahip olduğunu gösterir. Esnek cisimler, uygulanan kuvvetin etkisiyle şekillerini değiştirip ardından başlangıç konumlarına geri dönebilirler.

Elmanın yere düşmesinin nedeni B) Yer çekimi kuvvetidir. Yer çekimi kuvveti, cisimlerin yere doğru çekilmesine neden olan bir kuvvettir. Elma da yere düşerken, yer çekimi kuvveti etkisiyle aşağı yönde hareket eder.

D şıkkındaki ifade yanlıştır. Doğru ifade "Sürtünme kuvveti yaşantımızı her zaman kolaylaştırır." değil, "Sürtünme kuvveti yaşantımızı bazen zorlaştırabilir." olmalıdır. Sürtünme kuvveti, bazen istenmeyen etkiler yaratabilir, örneğin bir yüzeydeki sürtünme nedeniyle hareket zorlaşabilir veya enerji kaybına yol açabilir.

Bu sorunun doğru cevabı A seçeneğidir: "Kuvvetin etki ettiği bütün cisimler hareket eder." Kuvvet, hareketi başlatabilir veya durdurabilir; ancak etki ettiği bütün cisimlerin hareket etmesine neden olmaz. Bu nedenle, verilen bilgiler arasında yanlış olan A seçeneğidir.